نام فایل : جامعه شناسي شهري و روستايي

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 57

حجم : 274 کیلوبایت

تقابل‌ انديشه‌ و فرهنگ‌ شهري‌ و روستايي‌

دنياي‌ مدرن‌، دنيايي‌ شهري‌ است‌ و اساساً درشهر امکان‌ وجود يافته‌. نوع‌ ارتباطات‌ و تعاملات‌ پيچيده‌ انسانهاي‌ مدرن‌، شهري‌ است‌ و در بطن‌ و متن‌ همين‌ ارتباطات‌ و تعاملات‌ است‌ که‌شهروند انتزاعي‌ يک‌ واحد ملي‌ و سياسي‌ متولد مي‌گردد، هرچند که‌ در تعين‌ تاريخي‌ اين‌ شهروند مدرن‌ سنت‌ و خاستگاه‌ قومي‌ او نقشي‌ اساسي‌ دارد اما اين‌ سنت‌ و گذشته‌ نيز تنها دريک‌ فرآيند تاريخي‌ و انتقادي‌ آنگاه‌ مي‌تواند هستي‌ و موجوديت‌ خود را حفظ کند که‌ قادر به‌ بازتوليد خود در قالب‌ها و چارچوب‌هاي‌ انتزاعي‌ شده‌ همچون‌ دولت‌ ـ ملت‌ باشد.
دولت‌ها و ملت‌ها نيز در فضاهاي‌ مکاني‌ و زماني‌اي‌ به‌ خودآگاهي‌ و تشخيص‌ هويت‌ وجودي‌ و تاريخي‌ خود مي‌رسند که‌ نامشان‌ شهر است‌. سياست‌، مديريت‌، اقتصاد و اجتماع‌ مدرن‌ تنهادر شهر ممکن‌ است‌. روستايي‌ نيز اگر بخواهد به‌ اين‌ امور بپردازد بايد به‌ شهر بيايد و شهري‌ شود. صنعت‌ و توسعه‌ در درون روستا وجود ندارد. حتا دامپروري‌ و کشاورزي‌ صنعتي‌ شده‌ درجوامع‌ توسعه‌ يافته‌ نيز در متن‌ روابطي‌ پيش‌ مي‌رود که‌ شهر آنها را ممکن‌ کرده‌ است‌  حتي‌ اگر در فضاها و مکان‌هايي‌ خارج‌ از شهر (نه‌ روستا) آخرين‌ محصولات‌ آنها را برداشت‌ کنند وآنگاه‌ براي‌ فروش‌ و توزيع‌ به‌ شهر آورند. اساساً فرآيند و نظام‌ توليد مدرن‌، اتفاقي‌ شهري‌ است‌ و وابستگي‌اش‌ به‌ شهر تنها در امر توزيع‌ و مصرف‌ نيست‌، هرچند در سرمايه‌ داري‌ نوين‌جهاني‌ خود توليد تابعي‌ از مصرف‌، توزيع‌ و تجارت‌ است‌.
انقلاب‌ اسلامي‌ ايران‌ نيز انقلابي‌ شهري‌ بود و به‌ همين‌ جهت‌ مي‌توان‌ آنرا حرکتي‌ در جهت‌ مدرنيزه‌ و شهري‌ کردن‌ جامعه‌ ايران‌ انگاشت‌. بعد از انقلاب‌ سيل‌ مهاجرت‌ها از روستاها به‌ سوي‌شهرها شدت‌ گرفت‌ با اين‌ تفاوت‌ که‌ ويژگي‌ انقلابي‌ حکومت‌ اسلامي‌ در توجه‌ به‌ طبقات‌ فرودست‌ اجتماعي‌ باعث‌ مي‌شد که‌ روستائيان‌ اين‌ امکان‌ را داشته‌ باشند که‌ در نظام‌ اجتماعي‌ جديدسهم‌ بالاتري‌ در توزيع‌ قدرت‌، ثروت‌ و منزلت‌ نصيب‌ خود کنند و به‌ نوعي‌ ارتقاء اجتماعي‌ دست‌ پيدا نمايند. انقلاب‌، فرودستان‌ و روستائيان‌ را به‌ فرادستي‌ در شهرها رساند. اسلامي‌ بودن‌انقلاب‌ ايران‌ و رهبري‌ روحانيون‌ در کنار توان‌ سازماندهي‌ آنان‌ براي‌ بسيج‌ طبقات‌ شهري‌ و خصوصاً روستايي‌ در جهت‌ بوجود آوردن‌ حرکات‌ اجتماعي‌، باعث‌ شد که‌ نظام‌ اسلامي‌ بتواندنقش‌ بزرگي‌ در متحول‌ کردن‌ گروههاي‌ اجتماعي‌ روستايي‌ و سنتي‌ به‌ سمت‌ شهري‌ شدن‌، بازي‌ کنند. اين‌ يک‌ حرکت‌ تاريخي‌ بود که‌ مدرن‌هاي‌ ايراني‌ چه‌ چپ‌ و چه‌ راست‌ سکولار و لائيک‌موفق‌ به‌ انجام‌ آن‌ نگرديده‌اند به‌ اين‌ علت‌ ساده‌ که‌ نمي‌توانستند به‌ زبان‌ و بيان‌ مشترکي‌ با طبقات‌ پايين‌ اجتماعي‌  جامعه‌ ايران‌ دست‌ پيدا کنند.
به‌ هر صورت‌ در ربع‌ قرن‌ گذشته‌، اتفاقات‌ بزرگي‌ افتاد. روستائيان‌ به‌ شهرها آمدند، فرزندان‌ آنان‌ در شهرها متولد شدند و خود را شهري‌ دانستند. شهر اقتضائات‌ و الزامات‌ خود را بر کساني‌که‌ وارد شهرها شده‌ بودند، تحميل‌ کرد هرچند اين‌ اتفاق‌ در شهرهاي‌ بزرگ‌ سريع‌تر افتاد. روستائيان‌ هرچند به‌ مناصب‌ بالا رسيده‌ بودند اما به‌ تدريج‌ دانستند که‌ مديريت‌ يک‌ جامعه‌ شهري‌با ريش‌ سفيدي‌ کردن‌ در يک‌ فضاي‌ قومي‌ و قبيله‌اي‌ روستايي‌ بسيار متفاوت‌ است‌. بسياري‌ از رفتارها و خرده‌ فرهنگ‌هاي‌ روستايي‌ که‌ زماني‌ خصوصاً در سالهاي‌ اوليه‌ پيروزي‌ انقلاب‌شاخصي‌ براي‌ اثبات‌ صداقت‌، درستي‌ و سادگي‌ دوست‌ داشتني‌ و انقلابي‌ محسوب‌ مي‌شد، اکنون‌ مايه‌ تفريح‌ و سرگرمي‌ روستائيان‌ ديروز و شهروندان‌ امروز است‌. اين‌ شهروندان‌ امروز به‌خوبي‌ مي‌دانند که‌ در جهان‌ پيچيده‌شهر امکان‌ برقراري‌ تعاملات‌ روستايي‌ نيست‌ و اينگونه‌ ارتباطات‌ مختل‌ کننده‌ زندگي‌ است‌ هرچند که‌ حسن‌ نوستالوژيکي‌ از آن‌ در وجودشان‌ مانده‌باشد و گاهي‌ با رفتن‌ به‌ فضاهاي‌ طبيعي‌ روستا آنرا ارضاء مي‌کنند.
انديشه‌ و فرهنگ‌ زندگي‌ در شهر متفاوت‌ از روستا است‌، هرچند نمي‌توان‌ قضاوت‌ ارزشي‌ ميان‌ اين‌ دو انجام‌ داد اما ناچار بايد براي‌ داشتن‌ زندگي‌ مناسب‌ در شهر، شهري‌ شد و نظام‌ ارزشي‌ واخلاقي‌ برآمده‌ از فرهنگ‌ شهرنشيني‌ را پذيرفت‌.
اين‌ تحولات‌ به‌ علت‌ خاصيت‌ اجتماعي‌ و انساني‌شان‌ در يک‌ بستر تاريخي‌ پيش‌ مي‌روند و البته‌ هزينه‌ هايي‌ نيز دارند. به‌ هر صورت‌ شکاف‌ و گسستي‌ ميان‌ فرهنگ‌ شهري‌ و روستايي‌ درشهرها خصوصاً بعد از انقلاب‌ شکل‌ گرفت‌ و بسياري‌ از شهرها، روستائي‌تر شدند. اين‌ حادثه‌ در شهرهاي‌ کوچک‌ و فضاهايي‌ که‌ غلبه‌ جمعيتي‌ با روستائيان‌ بود بسيار عميق‌تر ديده‌ شد، امابا گذشت‌ زمان‌ فرهنگ‌ روستايي‌ در شهرها در موضع‌ ضعف‌ قرار گرفته‌ و در برابر شرايط زيستي‌ و فرهنگي‌ زندگي‌ در شهر تسليم‌ شده‌ و مي‌شوند.
تبديل‌ شدن‌ توسعه‌ به‌ يک‌ دغدغه‌، ضرورت‌ و مسئله‌ حياتي‌ براي‌ جامعه‌ ايران‌ و اجتماعات‌ شهري‌ آن‌ و حرکت‌ ايرانيان‌ در جهت‌ درک‌ و فهم‌ نظري‌ و عيني‌ توسعه‌ و تجربه‌ آن‌ در زندگي‌روزمره‌شان‌ مي‌تواند فرآيند شهري‌ شدن‌ و شهروند شدن‌ آن‌ دسته‌ از شهرنشينان‌ امروزي‌ که‌ هنوز در فضاهاي‌ فکري‌ و فرهنگي‌ روستايي‌ زندگي‌ مي‌کنند، تسريع‌ کند. اين‌ اتفاقي‌ مبارک‌ درروند تکميل‌ پروژه‌ يا پروسه‌ (فرآيند) مدرنيته‌ در ايران‌ است‌ که‌ البته‌ موجب‌ تضعيف‌ احساسات‌ قومي‌ و قبيله‌اي‌ خواهد شد و ما کمتر شاهد رفتارهاي‌ برآمده‌ از توسعه‌ نيافتگي‌ همچون‌بومي‌گرايي‌ سنتي‌ و افراطي‌ خواهيم‌ بود. رفتارهايي‌ که‌ هنوز گاهي‌ در ميان‌ مديران‌، سياستمداران‌ و مسئولين‌ خود مي‌بينيم‌ و تنها مي‌توانيم‌ ابراز تأسف‌ کنيم‌ و اميد داشته‌ باشيم‌ روزي‌کساني‌ که‌ در اجتماع‌ ما به‌ حق‌ و يا به‌ ناحق‌ مدير و مسئول‌ هستند ديگرگونه‌ بيانديشند و عمل‌ کنند.
توسعه شهري و روستايي چين
چين در سالهاي اخير به دليل انجام برخي اصلاحات اقتصادي و اجتماعي از رشد چشمگيري در اين عرصه ها برخوردار بوده است. فناوري اطلاعات و ارتباطات در اشكال متنوع خود همواره به عنوان يكي از مهمترين ابزار پياده كردن برنامه هاي اجرايي اين كشور موردتوجه بوده است.
انجمنهاي ايالتي اداره اطلاع رساني، وزارت علوم و فناوري، وزارت صنايع اطلاعات، وزارت بازرگاني و بسياري از آكادمي هاي علمي و اجرايي، توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات و بهره گيري موثر از آن را محور فعاليتهاي خود قرار داده اند.
به دليل وجود دو فرهنگ شهري و روستايي كاملاً متفاوت از هم در اين كشور، دو رويكرد كلي را مي توان در توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در جامعه تشخيص داد. از يك طرف، اين كشور در شهرها و بويژه مناطق صنعتي از پيشرفته ترين امكانات مبتني بر فناوري اطلاعات و ارتباطات براي امور مختلف اقتصادي و اجتماعي و همپاي دنياي پيشرفته صنعتي بهره مي برد و ازطرف ديگر، باتوجه به مسايل و مشكلات ويژه مناطق دورافتاده و روستــايي از رويكردهاي ديگر بهره مند مي شود.
در همايش سالانه چهارم اطلاعات شهري منطقه آسيا - اقيانوسيه كه در ماه مه سال 2004 در شهر شانگهاي چين برگزار شد، چين به طور فعالانه تري به همكاريهاي مربوط به توسعه فنـــاوري اطلاعات و ارتباطات در عرصه كسب و كار منطقه اي ظاهر شد و در چارچوب تفاهم نامه نهايي اين همايش، مقرر شد بسياري از شهرها و مناطق اين كشور در فعاليتهاي مبتني بر فناوري اطلاعات و ارتباطات نقش موثرتري ايفــا كنند.
هدف اصلي اين همايش، ايجاد زمينه اي اعمال تغييرات در نوع نگرش سياستگزاران و تصميم گيران كليدي، تبيين و پيگيري طرحهاي راهبردي شهري جديد، تبادل تجربيات جديد و دستيابي به برنامه اي مشترك در بهره گيري از فناوري اطلاعات و ارتباطات در توسعه اجتماعي شهرها بود.
شبكه تلفن و ميزان دسترسي مردم به آن در اين كشور از سالهاي 90 تاكنون بيش از 28 برابر شده است و به طور متوسط سالانه 34 ميليون خط تلفن جديد راه اندازي مي شود. با اين حال، رايانه، نرم افزار و اينترنت براي بسياري از خانواده هاي چيني و بويژه كشاورزان پديده كاملاً جديدي است و اغلب آنها بدانها دسترسي ندارند. فناوري اطلاعات و ارتباطات پيشرفته در اين كشور بيشتر در مناطق شهري متمركز شده است و دولت برنامه هايي را براي توسعه آن در مناطق دورافتاده و محروم، ازجملــه در منطقه خودمختار اويغورنشين سين جيانگ در شمــــــال غربي اين كشور پي ريزي كرده است.
چيني ها به دنبال ارائه خدمات مطلوب به كشاورزان و توسعه بخش كشاورزي ازطريق فناوري اطلاعات و ارتباطات هستند و در اين راستا بيش از 100 شركت تخصصي در زمينه اطلاعات كشاورزي و موضوعهاي مختلف كاربرد فناوري اطلاعات و ارتباطات در اين زمينه و تيم هاي مربوط به آنها فقط در استان سين كيانگ مشغول فعاليت هستند. شركتهاي مزبور از فناوري اطلاعات و ارتباطات براي اصلاح نباتات، آبياري، آفت زدايي و تحليل خواص خاك استفاده مي كنند. براين اساس، بسياري چين را به عنوان ابداع كننده «كشاورزي مبتني بر اطلاعات در ده سال اخير قلمداد مي كنند.
كشاورزي مبتني بر رايانه عنوان پروژه اي است كه در سال 1996 توسط وزارت علوم و فناوري راه اندازي شده، بيش از 3 ميليون هكتار از زمينهاي كشاورزي در 14 استان بويژه در مناطق توسعه نيافته غربي را دربرمي گيرد. در كنفرانسي با عنوان كشاورزي مبتني بر فناوري اطلاعات در ماه مي سال 2004، پنج نظام كاري براي نظارت بر امر كشاورزي و ارائه هشدارهاي لازم موردتوجه قرار گرفت.
در سال 2004 دولت چين توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستايي را در رأس برنامه هاي خود قرار داد و در زمينه توسعه اشتغال بويژه ازطريق كشاورزي و صنايع مربوط به آن، شبكه اي ملي براي ارائه خدمات اطلاعاتي تاسيس شد. اين شبكه ملي داراي بخشهاي جزيي تري در مناطق مختلف كشور است و از اين طريق به جمع آوري اطلاعات در زمينه توليد محصولات كشاورزي، قيمت محصولات، بلاياي طبيعي، آفات نباتي و درآمد كشاورزان مي پردازد. همچنين، امكانات لازم اينترنتي براي فروش محصولات كشاورزي توسط كشاورزان درنظر گرفته شده است كه در اين زمينه بيش از 1400 شركت و 20 سايت اطلاع رساني به فعاليت مشغولند.
درهر صورت، ترويج و به كارگيري فناوري اطلاعات به عنوان مهمترين گام در توسعه روستايي و نوسازي كشاورزي اين كشور موردتوجه قرار گرفته است و متخصصان اين كشور اميد فراواني به دستيابي به سطح مطلوب توليد با پيگيري اين رويكرد دارند. در اين راه، علاوه بر دغدغه هاي فني، ايجاد توازن در مناطق مختلف و رعايت اصول و آرمانهاي سوسياليستي از ديگر موضوعهاي موردتوجه دولت است
جامعهشناسی روستایی
   
 
  جامعه شناسی روستایی شاخه‌ای از جامعه شناسی است كه در آن نظامهای اجتماعی و مناسبات در جامعه روستایی مورد مطالعه قرار میگیرد. در اوایل قرن بیستم جامعه شناسان توجه بیشتری به این موضوع پیدا كردند.
  ایجاد انجمن جامعه شناسان روستایی در سال 1937 و همچنین انتشار مجله جامعه‌شناسی روستایی در آمریكا، گامی در گسترش این رشته از جامعهشناسی شد.
...