نام فایل : دلايل رويكرد به گياهان دارويي

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 10

حجم : 62 کیلوبایت

    «نيرودهنده و موجب تصفيه خون، مدر، اشتهاآور، مقوي معده، آرام كننده دردهاي عصبي، تب بر، كرم كش و خلط آور» دنبال چه دارويي هستيد كه تمام اين اثرات را يكجا و بدون كوچك ترين عوارض جانبي دارا باشد؟! نياز به جست وجوي زيادي نداريد، علف چشمه يا بولاغ اوتن فقط يكي از هزاران گونه هاي گياهي است كه تاكنون شناسايي و مورد استفاده قرار گرفته است. در يك فهرست بلندبالا از گياهان دارويي اين نام ها به چشم مي خورد: «صبر زرد، سنبل الطيب، باباآدم، هل، بابونه، فلوس، گشنيز، زيره، قاصدك، زنجبيل، عناب، اسطوخودوس، زوفا، دم اسب، روناس، شيرين بيان و گز علفي»
    آيا مردم به داروهاي گياهي نياز دارند؟ پاسخ اين سؤال را مي توان در مسابقه اي جست كه شركت هاي بزرگ و سازندگان معتبر داروهاي شيميايي با يكديگر به راه انداخته اند. به طوري كه هركدام با اصرار درباره وجود ماده گياهي با منشأ صددرصد طبيعي در تركيبات داروهاي ساخته شده خود حرف مي زنند.
    با اين همه به گفته مسؤولان وزارت بهداشت فقط حدود دو درصد داروهاي مصرفي در كشور داروي گياهي است، در حالي كه در كشورهاي پيشرفته تا حدود ۲۰ درصد داروهاي مصرفي مردم را داروهاي گياهي تشكيل مي دهد. مرضيه هدايتي مقدم پژوهشگر در زمينه گياهان دارويي در پايان نامه دانشگاهي خود بخشي را به تحقيق در مورد ميزان گرايش مردم كشورهاي مختلف به مصرف داروهاي گياهي اختصاص داد و به اين نتيجه رسيد «كه بيش از ۶۰ درصد مردم آلمان و بلژيك و ۷۴ درصد مردم انگليس به مصرف داروهاي گياهي علاقه مندند. اين ميزان چنانچه سازمان بهداشت جهاني اعلام كرده در كشورهاي جهان سوم و در كشورهاي كم درآمد كه مردم بيشترين نياز درماني خود را از طريق گياهان دارويي تأمين مي كنند، ۸۰ درصد است».
    اما گويا با وجود قرار داشتن ايران در زمره كشورهاي جهان سوم كه به دلايل اقتصادي و فرهنگي مردم در آنها به درمان هاي سنتي پاي بندي و گرايش بيشتري دارند، سبب افزايش مصرف اين قبيل گياهان در ميان مردم نشده است. سنبل الطيب، گل گاوزبان، بابونه، مرزنگوش، بادرنجبويه، زنجبيل، شيرخشت، ترنجبين گياهاني هستند كه در تحقيق مرضيه هدايتي مقدم بيشترين موارد مصرف در بين مردم و خانواده ها را دارند. پژوهش ميداني اين محقق نتايج ديگر هم دربرداشت. به گونه اي كه از گروه سني ۱۵ تا ۶۵ سال، گروه سني ۵۵ تا ۶۵ سال بيشترين ميزان مصرف گياهان دارويي را دارند. اين موضوع به گفته مرضيه هدايتي مقدم، پژوهشگر گياهان دارويي مي تواند به سه دليل عمده باشد: «در گذشته فرهنگ مصرف گياهان دارويي و طب سنتي در بين مردم گسترش بيشتري داشت. از طرفي امكانات طب مدرن و داروها و تركيبات شيميايي در همه نقاط كشور در دسترس نبود و نكته سوم اين كه در سه الي چهار دهه گذشته به ويژه در شهرهاي بزرگ هنوز از ساخت و سازهاي بي رويه و تأسيسات و كارخانه هاي شيميايي و صنعتي درمناطقي از نقاط كوهستاني و اطراف شهرها كه محل رويش اين گياهان بود، خبري نبود، در نتيجه حتي افراد با انتقال سينه به سينه پي به فوايد گياهان دارويي برده و اقدام به تهيه آنها از همين مناطق و نواحي مي كردند». همچنين ميزان مصرف گياهان دارويي به تدريج از شهرهاي بزرگ به سمت شهرهاي كوچك و روستاها حركت مي كنيم، بيشتر مي شود. به گفته مرضيه هدايتي مقدم اين موضوع در ارتباط مستقيم با سبك زندگي سنتي، دسترسي محلي به گياهان دارويي و عرضه كنندگان بومي اين محصولات است». اما گويا در كشور گياهان دارويي همچنان به صورت غريبه هاي درمانگر باقي مانده اند!
    * * *
    طبق گزارش بانك جهاني گردش مالي صنعت گياهان دارويي در سال ۲۰۵۰ معادل ۵۰۰ ميليارد دلار خواهد بود. سهم ايران از تجارت جهاني گياهان دارويي در حال حاضر به حدود ۴۰ ميليون دلار مي رسد. كارشناسان مي گويند صادرات گياهان دارويي مي تواند سالانه حدود صد ميليون دلار براي كشور عايدي داشته باشد. چرا كه شرايط آب و هوايي ايران براي توليد ۹۰ درصد گياهان دارويي شناخته شده در جهان مناسب است. تاكنون شيرين بيان، كتيرا، باريحه و زيره بيشترين سهم را در صادرات اين گياهان دارويي داشته اند. تجربه صادرات اين گياهان هنوز براي ما شيرين و لذت بخش نيست. يك كارشناس مسؤول گياهان دارويي با تلخي از اين موضوع ياد مي كند كه ما بسياري از گياهان دارويي را به صورت خام صادر مي كنيم. بدون اين كه با تبديل آنها به داروي گياهي سود حاصل از ارزش افزوده را به دست بياوريم و در مقابل محصولات ساخته شده از همين گياهان دارويي را با قيمت چند برابر بيشتر به كشور وارد مي كنيم». اين نكته در سخنان يك كارشناس مسؤول گياهان دارويي وزارت جهاد كشاورزي نيز مشهود است: «اگر فرآوري اين گياهان انجام شود مي تواند ارزش افزوده دو تا سه برابر داشته باشد». او اشكال كار را در تازه بودن رويكرد به مصرف گياهان دارويي و فقدان سرمايه گذاري در اين زمينه مي داند. اين مسأله از چنان سردرگمي اي در بازار گياهان دارويي كشور خبر مي دهد كه هند، پاكستان و افغانستان را در شمار مهم ترين صادركنندگان گياهان دارويي به كشور قرار داده است.
    * * *
    گذشته از مشكلات مربوط به صادرات گياهان دارويي، در داخل كشور و براي مصرف كننده داخلي همچنان ناهماهنگي و بي نظمي در معرفي و ارائه داروهاي گياهي سبب به وجود آمدن احساس غريبگي مردم به ويژه در نسل جوان با گياهان دارويي و مصرف آنها شده است.
    به عقيده محمود بهراميان داروساز «از يك طرف نسل جديد و جوان آن طور كه بايد با انواع گياهان سنتي دارويي كشور و موارد مصرف و فوايد آنها آشنا نيست و از طرف ديگر گاه با تبليغات نادرست به بزرگ نمايي فوايد اين گياهان اقدام شده است». آشناترين مثال كه به نظر دكتر بهراميان مي آيد: «تبليغات بيش از اندازه درباره داروهاي گياهي ترك اعتياد و چاقي و لاغري است». او در ادامه مي گويد: «علي رغم اثرات مثبتي كه اغلب گياهان دارويي در بدن با مصرف بجا و صحيح دارند، اما من با تبليغات بيش از اندازه درباره فوايد اين داروها در مواردي مثل رفع چاقي يا اعتياد صددرصد مخالفم. به عنوان مثال سازندگان داروهاي گياهي ضدچاقي مدام بر اين نكته تأكيد مي كنند كه اين گياهان سوزاننده چربي ها هستند ولي موضوع اين است كه اين داروهاي گياهي علاوه بر چربي هاي مضر مي توانند چربي ها و سلول هاي مفيد را هم از بين ببرند. يا مصرف بي رويه اين داروها براي هدف هايي نظير لاغري يا ترك اعتياد مي تواند به افزايش فشارخون و ضربان قلب بينجامد. از طرفي گاهي نيز برخي مردم تحت تأثير باورهاي قديمي و تبليغات حول محور گياهان دارويي، قبل از مراجعه به پزشك و تشخيص دقيق بيماري و شروع به درمان با داروهاي شيميايي كه در مورد برخي بيماري ها مثل فشارخون بالا ضروري است، خود اقدام به مراجعه به عطاري ها و مصرف گياهان دارويي به توصيه آنها مي كنند، كه اين كار علاوه بر عقب انداختن تشخيص بيماري و مهار به موقع آن، يك پوشش ثانوي و ظاهري براي فرد به وجود آورده و موجب رضايت وي مي شود كه در نتيجه با عدم تشخيص به موقع بيماري او در آينده با مشكلات بيشتر و ريشه اي تري ظاهر خواهد شد».
    رشد بي قاعده عطاري ها و روي آوردن گروهي به اين حرفه كه به اطلاعات كافي درباره آن نيز مجهز نبودند و از طرفي به خود اجازه تجويز داروي گياهي را به مشتري مي دادند، مشكلات عمده اي از جمله بي اعتمادي به مصرف گياهان دارويي را در ميان مردم و مصرف كنندگان موجب شد. طبق تحقيق مرضيه هدايتي مقدم، در كشور فقط ۵۰۰ نوع گياه دارويي معطر وجود دارد كه هركدام از آنها داراي شناسنامه مشخصي از لحاظ گياه شناسي، خواص دارويي و موارد مصرف هستند و كسي كه به اين حرفه وارد مي شود، دستكم نه همه اين گياه ها، بلكه در مورد پرمصرف ترين و رايج ترين آنها بايد اطلاعات كامل و صحيح داشته باشد، اما بي ضابطه بودن حرفه عطاري و حتي در مقاطعي سودآور بودن آنها، موجب بازگشايي انواع عطاري هاي شيك در نقاط مختلف شهرها و فروش بي حساب و كتاب گياهان دارويي به مردم شد. در گذشته هم البته عرضه و فروش گياهان دارويي از طريق همين عطاري ها صورت مي گرفت ولي آن زمان تعداد اين عطاري ها كم بود و افرادي كه اقدام به توزيع گياهان دارويي و طب سنتي مي كردند، كم و سرشناس بودند ضمن آن كه اطلاعات كاملي درباره كاربرد و نتيجه مصرف اين گياهان داشتند، اما با افزايش اين مكان ها و عدم نظارت بر نحوه عملكرد آنها، نه فقط پزشكان مردم را از مراجعه به اين مراكز منع مي كردند، بلكه مردم نيز با چند بار مراجعه و گرفتن اطلاعات غلط و در نتيجه رسيدن به نتيجه عكس، نسبت به درمان با طب سنتي و گياهان دارويي بدبين شدند».
    از اواخر سال گذشته، مسؤولان بهداشتي، عطاري ها را از تجويز گياهان دارويي منع كردند. در واقع هنوز اذهان مردم و به ويژه نسل هاي جوان با فوايد و آثار مفيد مصرف گياهان دارويي آشنا نشده، سودجويي و عدم آگاهي عده اي، موجب پررنگ تر شدن بدگماني ها به مصرف گياهان دارويي شد. به اين ترتيب وزارت بهداشت در اقدامي پيشگيرانه، و با اين استدلال كه عطاري ها فقط يك صنف هستند و هنوز ضابطه خاصي براي راه اندازي آنها مشخص نشده اعلام كرد عطاري ها نبايد داروي گياهي تجويز كنند». با توجه به اين كه جمع آوري، نگهداري، مراقبت و منطقه برداشت گياهان دارويي در درمان توسط آنها مهم است، در برخي عطاري ها بدون توجه و آگاهي به اين موارد گياهاني به مشتريان توصيه مي شود كه فاقد ارزش درماني اند.
    اقدام وزارت بهداشت در استفاده از گياهان دارويي براي ساختن برخي داروهاي جايگزين شيميايي به صورت استاندارد و در بسته بندي هاي بهداشتي و ارائه آنها از طريق داروخانه ها و با تجويز پزشكان بخشي از اقدامي است كه مسؤولان بهداشتي كشور مي توانند براي آشتي ميان مردم و مصرف گياهان دارويي به كار ببرند. به گونه اي كه تاكنون حدود ۱۶۰ نوع داروي گياهي توليد و به داروخانه ها عرضه شده است.
    دكتر محمود بهراميان، داروساز معتقد است: «اين قبيل اقدامات در طولاني مدت هم به نفع مردم و هم به نفع صنعت گياهان دارويي كشور خواهد بود چرا كه در برخي موارد كه داروي گياهي به شكل دست ساز در محيط هاي غيربهداشتي ساخته و آماده مصرف مي شود، نه فقط از لحاظ درماني فاقد ارزش است، بلكه از لحاظ بهداشتي نيز نمي تواند مورد تأييد باشد وحتي امكان اين كه مصرف آنها فرد را به بيماري هاي ميكروبي، قارچي و انگلي مبتلا كند، وجود دارد. همچنين ما با مواردي روبروييم كه آن دسته از فروشندگاني كه از دانش و تبحر و تجربه كافي در اين زمينه برخوردار نيستند، با تشخيص و تجويز نادرست داروهاي گياهي، موجب تشديد بيماري فرد شده اند». براي رفع چنين مشكلي دكتر بهراميان ضمن اعمال قوانين و ضوابط بيشتر و دقيق تر بر كار عرضه كنندگان داروهاي گياهي مردم را به داشتن دقت و احتياط به هنگام مصرف گياهان دارويي و توجه به مجوز توليد، پروانه ساخت و علامت استاندارد آنها دعوت مي كند.
    
□