نام فایل : اب و فاضلاب 29 ص

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 25

حجم : 6589 کیلوبایت

فصل اول
اهميت آب و فاضلاب
توسعه‌ي شهرنشيني از مقتضيات تمدن امروزي بشري است. لازمه‌ي شهرنشيني و رفاه عمومي، برخورداري از خدمات‌دهي‌هاي زيربنايي به ويژه خدمت‌دهي تامين آب و دفع بهداشتي فاضلاب است كه مسئوليت ارايه‌ي آن در شهر از 12 سال گذشته به عهده‌ي شركت‌هاي آب و فاضلاب نهاده شده است.
در حال حاضر حدود 69 درصد از جمعيت كل كشور اعم از شهري و روستاهاي حاشيه‌ي شهرها (با جمعيت بيش از 5/45ميليون نفر) از خدمت‌دهي‌هاي شركت‌هاي آب و فاضلاب شهري و 23درصد از جمعيت كل كشور (معادل 16 ميليون نفر) به طور مستقيم و بقيه (8 درصد، معادل 5 ميليون نفر) به طور غيرمستقيم از خدمت‌دهي‌هاي شركت‌هاي آب و فاضلاب روستايي بهره‌مند مي‌باشند. اين نسبت به طور دايم رو به افزايش است.
در پايان سال 1381، بيش از 7/97درصد از جمعيت شهري همچنين حدود 60% از جمعيت روستايي كشور از خدمت‌دهي‌هاي آب شرب و بهداشتي برخوردار بوده‌اند. در حالي كه در بخش فاضلاب، جمعيت تحت پوشش جمع‌آوري فاضلاب شهري به رقمي بالغ بر 20 درصد و در سطح روستاها كمتر از 5/0 درصد رسيد.
تامين آب و دفع بهداشتي فاضلاب مراكز جمعيتي و سكونت‌گاهي، از جمله شاخص‌هاي اصلي توسعه‌ي پايدار بر اساس اصول و معيارهاي پذيرفته شده‌ي جهاني است.
رشد و توسعه‌ي بخش آب و فاضلاب منجر به ارتقاي سطح بهداشت عمومي، رفاه مردم و در نهايت توسعه‌ي جوامع با رويكرد به عدالت اجتماعي و توسعه‌ي پايدار خواهد شد. خوشبختانه طي سال‌هاي اخير اقدام‌هاي گسترده‌اي در جهت ظرفيت‌سازي بخش آب و فاضلاب و توسعه‌ي نهادي اين بخش به انجام رسيده و زمينه را براي فعاليت‌هاي آتي فراهم كرده است. اين در حالي است كه رشد سريع جمعيت شهرها و گسترش و ازدياد كانون‌هاي جمعيتي شهري، كيفيت و كميت منابع تامين كننده‌ي آب شرب و بهداشتي را در معرض مخاطره و ناپيداري قرار داده است.
نكته‌ي مهم اينكه منابع عموماً محلي بوده و شبكه‌هاي آبرساني هر شهر و منطقه به طور مستقيم تحت تاثير عوامل طبيعي همان منطقه مي‌باشند. به اين ترتيب، آسيب‌پذيري منابع تامين كننده‌ي آب شرب و بهداشتي، متاثر است عامل‌هاي طبيعي چون خشكسالي، سيل و نظاير آن و همچنين عامل‌هاي ناشي از فعاليت‌هاي انساني نظير توسعه‌ي صنايع، شهرسازي و مانند آن بسيار محتمل بوده و براي حفاظت كمي و كيفي اين منابع لازم است چاره‌ي جدي انديشيده شود.
در پايان سال 1381، در پي اقدام‌هاي گسترده‌ي وزارت نيرو در ايجاد تاسيسات تامين آب شرب و بهداشتي، ظرفيت اين تاسيسات به رقمي بالغ بر 8/6 ميليارد و 800 ميليون مترمكعب به ترتيب براي شهرها و روستاها رسيده است. گرچه اين رقم‌ها در مقايسه با حجم كل منابع آب تجديدشونده‌ي كشور به نسبت كم و حدود 5/5درصد آن را تشكيل مي‌دهد، ولي به دليل عدم تطابق مراكز جمعيتي كشور با محل استقرار منابع آب و ظرفيت موجود آنها، تامين آب شهرها و روستاهاي كشور همچنان به عنوان يك عامل پيچيده و مواجه با چالش دايمي محسوب مي‌شود.
از سوي ديگر تكرار و استمرار خشكسالي و آثار ناشي از تغييرهاي اقليمي، دامنه‌ي خطر آسيب‌پذيري تامين آب شرب و بهداشتي را افزايش داده، به طوري كه براي تامين آب شهرها و پاسخ‌گويي به تقاضاي روزافزون مردم، وزارت نيرو سال به سال ناگزير به انتخاب منابع جديد و انتقال آب از منابع دورتر به شهرهاست.
در راستاي پاسخ‌گويي به اين نياز، وزارت نيرو در سال‌هاي اخير، طرح‌هاي بزرگ آبرساني كه اغلب آنها داراي خط انتقالي به طول بيش از 100 كيلومتر مي‌باشند، مطالعه و اجرا كرده است و تا كنون طرح‌هاي بزرگ آبرساني از زرينه‌رود و به تبريز و آبرساني از زاينده‌رود به يزد و خط دوم آبرساني از ميناب به بندرعباس و طرح آبرساني از شوشتر به اهواز و طرح آبرساني از چاه نيمه به زاهدان و ... احداث بهره‌وري شده است و طرح‌هاي بزرگ ديگري از جمله طرح آبرساني از زاينده‌رود به كاشان و طرح بزرگ آبرساني از سد كوثر به بندر لنگه و طرح آبرساني از سد قير به لارستان و ... را در دست اجرا دارد.
طرح بزرگ آبرساني از سد دوستي به مشهد هم از جمله طرح‌هاي بسيار بزرگي است كه از 2 سال گذشته در فهرست طرح‌هاي اجرايي برنامه‌ي سوم قرار گرفته است.
شايان ذكر است كه تاكنون اقدام‌هاي انجام شده به طور عمده حول محور تامين و انجام فعاليت در عرصه‌ي استحصال، انتقال و توزيع آب متمركز شده است. محدوديت منابع براي پاسخگويي به نياز آتي شهرها همزمان با انجام اقدام‌هاي سياسي، پرداختن به مديريت تقاضا يك ضرورت اجتناب‌ناپذير خواهد داد. لازمه‌ي دستيابي به نتيجه‌ي مطلوب در مديريت تقاضا، تدوين قوانين و مقررات مناسب در زمينه‌ي الگوي مصرف و تدوين و اعمال تعرفه‌هاي منطقي، استفاده از فناوري‌هاي پيشرفته، بهبود، بهره‌برداري و بهره‌وري از تاسيسات و مهمتر از همه، هنجارسازي و نهادينه ساختن فرهنگ صرفه‌جويي و مصرف بهينه در سطح جامعه است.
در بخش فاضلاب، مهمترين وظيفه‌ي وزارت نيرو، جبران عقب افتادگي‌هاي گذشته و تسريع در اجراي طرح‌هاي فاضلاب در كليه‌ي شهرهاي كشور با درنظر گرفتن اولويت مسايل زيست محيطي آنها است. با اجراي اين طرح‌ها نه تنها حدود 3 ميليارد مترمكعب آب كافي براي كشاورزي در زمين‌هاي مستعد اطراف شهرها حاصل مي‌شود، بلكه به طور جدي از آلوده شدن محيط زيست شهري و روستايي، منابع آب و خسارت به ابنيه و تاسيسات شهرها جلوگيري مي‌شود و به ارتقاي سطح بهداشت و سلامت جامعه كمك خواهد شد. آثار مستقيم و غيرمستقيم اجراي طرح‌هاي فاضلاب، هم از لحاظ اقتصاد خانواده و هم از نظر اقتصاد ملي و اشتغال‌زايي، بسيار حائز اهميت است.
با اجراي اين طرح‌ها هزينه‌ي تامين دارو و درمان كشور به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌يابد. همچنين منابع آبي موجود كه در واقع منبع اقتصادي و حياتي كشور مي‌باشند، از معرض تهديد نجات يافته و مقادير قابل توجهي آب براي مصارف غيرشرب استحصال مي‌شود.
از ديگر موضوعات مهم، نگرش جامعه به چرخه‌ي آب در محيط شهري و روستايي اعم از حوزه‌ي آبريز، منابع آب‌هاي سطحي و زيرزميني، خطوط انتقال و شبكه‌هاي آب شرب و بهداشتي و همچنين توجه به مسايل آب‌هاي سطحي شهرها، سيلاب‌ها و به ويژه جمع‌آوري، دفع و تصفيه فاضلاب مي‌باشد.
عدم توازن بين فعاليت‌هاي توسعه‌ي شهري و روستايي و توان طبيعي منابع آب و ناديده گرفتن اثرهاي ناشي از اين عدم توازن عواقب وخيم و جبران‌ناپذيري را بوجود خواهد آورد.
به دليل عدم نگرش جامع و موزون در طرح‌هاي كالبد ملي و آمايش سرزمين و عدم توجه به محوريت آب در اين گونه طرح‌ها، به طور روزافزون بحران‌هاي شهري و روستايي بروز مي‌كند كه ادامه‌ي اين روند مي‌توان كشور را با مشكلات جدي روبرو سازد.
فراگير كردن خدمت‌دهي آب و فاضلاب نياز به سرمايه‌گذاري وسيع دارد. با توجه به كمبود منابع مالي در كشور و بويژه در بخش آب و فاضلاب و حجم كار سنگيني كه بايد انجام شود، توجه به راهكارهاي تامين سرمايه چه از منابع عمومي و منابع داخلي شركت‌ها و مشاركت بخش خصوصي و منابع بين‌المللي حائز اهميت فراواني است. پايين بودن نسبي نرخ خدمت‌دهي‌هاي آب و فاضلاب در مقايسه با كشورهاي ديگر و پرداخت يارانه‌اي پنهان و آشكار توسط دولت در دهه‌هاي گذشته، ايجاب مي‌كند تا راهكارهاي جديدي براي پايداري بخش و اتكا به منابع غيردولتي جست و جو مي‌شود.
فصل دوم
بيلان آب در ايران و جهان
آب‌شناسان بر اساس روش‌هاي مختلف‌ محاسباتي، ارقام متفاوتي را براي حجم آب‌هاي كره‌ي زمين بيان كرده‌اند. آب‌شناس سرشناس روسي، شيكلومانوف در سال 1999، پراكندگي و توزيع آب‌هاي كره‌ي زمين را چنين اعلام كرده است (شكل زير).
برآورد مجموع آب‌هاي شور و شيرين كره‌ي زمين
مجموع حجم آب‌هاي كره‌ي زمين به تقريب 4/1 ميليارد كيلومتر مكعب است كه حدود 5/2درصد (حدود 35 ميليون كيلومتر مكعب) آن را آب‌هاي شيرين تشكيل مي‌دهد.
حدود 24 ميليون كيلومتر مكعب (9/68درصد) از اين مقدار آب شيرين، در يخ‌هاي قطبي و پوشش دائمي برف‌ها در نواحي كوهستاني انباشته شده است. حدود 8 ميليون كيلومتر مكعب (8/30%) از آب‌هاي شيرين كره‌ي زمين در سفره‌هاي زيرزميني تا عمق 2000متر، رطوبت خاك، مرداب‌ها و نواحي جنگلي نهفته است. اين مقدار آب حدود 97% از مجموع آب‌هاي قابل استفاده در كاربري‌هاي گوناگون انساني را شامل مي‌شود.
...