نام فایل : زندگي يهوديان در مراكش و ايران

فرمت : .DOC

تعداد صفحه/اسلاید : 5

حجم : 42 کیلوبایت

اشاره :
سير زندگي جامعه يهوديان در مراكش با زندگي يهوديان ايران مشابهت و نزديكي بسيار دارد. جامعه چند صد هزار نفري يهوديان مراكش در سال 1948 اينك به جمعيتي چند ده نفري تبديل شده است. يهوديان مراكشي ضمن حفظ اعتقادات و سنت هاي يهودي خود داراي يك فرهنگ قديمي و ديرپاي مراكشي بودهاند كه نهتنها متاثر از اعتقادات ديني يهود بوده بلكه بخشي از فرهنگ و تمدن مراكش را تشكيل داده است كه اينك ميرود تا هم از فرهنگ يهود و هم از بافت فرهنگي و تمدن مراكش محو شود. در اين مقاله رئيس جامعه يهوديان مراكش با اندوه ميگويد كه شمع يهوديت در مراكش رو به خاموشي است و شهري كه نهصد سال پيش خانه يهودي بزرگ و فيلسوف و مفسر تورات «موسي ابن ميمون» (هارامبام) بوده است از آخرين نفرات يهودي خداحافظي ميكند. آيا تمدنها و سنتهاي زيباي يهوديان در نقاط مختلف جهان در فرهنگ امريكايي، شكل مورد پسند زورمداران عالم را خواهد گرفت...؟ آيا يهوديت ميتواند از ميراث بزرگ ديني- فرهنگي و تاريخي خود حفاظت نمايد و آنها را به نسلهاي بعد بسپارد...؟
گذشته نشان داده است كه يهوديان توان مقابله با بحرانهاي گوناگون را داشتهاند. و به نظر ميرسد با همه مشكلات بر اين بحران نيز غلبه خواهند كرد. حضور يهوديان ايران ميتواند گواهي بر اين مدعا باشد…!!
«مغـــرب» (يا مراكش) در شمال غربي افريقا با حدود 28 ميليون نفر جمعيت واقع شده است. پايتخت آن «رباط»، زبان‏هاي رسمي آن عربي، فرانسه و اسپانيايي، و مذهب رسمي آن اسلام مي‏باشد. امور حقوقي و قضايي در اين كشور بر اساس قوانين كشور فرانسه و مذهب اسلام حل و فصل مي شود. 30 درصد جمعيت اين كشور «بربر» و 70 درصد آن مسلمان عرب مي‏باشند. هنوز اكثر مردمان «بـربـر» به زبان «بـربـري» تكلــم مي‏نمايند. بيش از 35 درصد از سكنه اين كشور شهرنشين هستند. مغرب داراي دو دانشگاه دولتي در شهرهاي رباط و كازابلانكا و دو دانشگاه اسلامي در شهرهاي مراكش و فاس مي‏باشد ( در قديم و در اصطلاح سياسي مغرب به كشورهاي سلطنتي مراكش، جمهوري الجزاير و جمهوري تونس اطلاق مي‏شده است ).
تاريخ سكونت يهوديان در «مغــرب» يا به عبارتي در محدوده كنوني كشورهاي مراكش، الجزاير و تونس به ســــال 500 ميلادي برمي‏گردد. حتي در سال 200 ميلادي افرادي از طوائف محلي «بربر» به يهوديت گرويدند. منطقه غربي افريقاي شمالي با به قدرت رسيدن بني‏اميه در قرون 8-7 ميلادي تحت تاثير حكومت اسلامي ميانه رو واقع شد كه اين امر در قرون 9 تا 11 ميلادي در شكوفايي يهوديت در تونس بسيار موثر بوده است. در سال 683 ميلادي با فتح مغرب كنوني توسط لشكر اسلام، ديگر قبايل ساكن در اين منطقه تحت قانون اسلام و رهبري واحدي در آمدند. پيروان اديان توحيدي ديگر يعني يهوديان و مسيحيان تحت قانون «اهل ذمه» در آزادي تقريبي به حيات خود ادامه دادند و اين قانون صدها سال در مغرب تعيين كننده وضع آنها بود.
اما با آغاز حكومت «آل مهاد» در سال 1147 ميلادي فشار و سختگيري بر يهوديان آغاز و هر روزه نيز بر آن افزوده شد. در همان سال‏ها بود (1160 ميلادي ) كه «موسي ابن ميمون» (هارامبام) و خانواده‏اش از اين منطقه به مراكش گريختند. به دنبال مهاجرت جمع كثيري از يهوديان اسپانيايي طي قرون 14 و 15 ميلادي به مغرب، جامعه يهودي - سفارادي در الجزاير شكل گرفت. تا زماني كه مغرب مستعمره فرانسه بود، يهوديان فقط مجاز به سكونت در محله‏هاي خاص خود به نام «مِلا» بودند. «ملا» علي‏رغم اين كه در نزديكي قصر پادشاهي قرار داشت از حملات مخالفان در امان نبود. حتي پيوستن كشورهاي الجزاير (1830 م)، تونس (1881 م ) و مراكش (1912 م ) به جمع مستعمرات فرانسه، هيچ كمكي به بهبود وضعيت زندگي يهوديان نكرد. تا اين كه در سال 1975 م و با آغاز پادشاهي محمد پنجم، يهوديان نيز مجاز به انتصاب در مقام‏هاي دولتي شدند و نسبت به هموطنان مسلمان خود از حقوق يكساني برخوردار شدند .
اما پس از گذشت حدود نيم قرن هر يك از مناطق فوق مجددا استقلال يافتند. وضعيت يهوديان در هر يك از كشورهاي استقلال يافته به طور اجمالي از نظر مي‏گذرد.
***
 
يهوديان مراكـــش

شهر «مراكـش» با جمعيت بيش از 300 هزار نفر در جنوب «مغـــرب» واقع شده است. اين شهر در منطقه‏اي كويري واقع شده، داراي نخلستان‏هاي فراواني مي‏باشد.
با آغاز جنگ جهاني دوم و مهاجرت روزافزون يهوديان اروپايي به «كازابلانكا»، جامعه كليميان افريقاي شمالي از اهميت خاصي برخوردار شد به طوري كه تعداد يهوديان اين ناحيه در سال 1967 بالغ بر 000،80 نفر بوده است. سلطان محمد پنجم حاكم وقت مراكش در زمان جنگ جهاني دوم، از انتقال يهوديان به جوخه‏هاي مرگ جلوگيري نمود. در سال 1948 بالغ بر 000،270 يهودي در مراكش سكونت داشتند كه به دنبال استقلال اين كشور در سال 1956 آنها نيز از حقوق يكساني نسبت به ديگران برخوردار شدند. اما به دنبال وجود جوّ ضديهودي در اين كشور، تعداد زيادي از يهوديان، مراكش را ترك نمودند. در سال 1997 تعداد يهوديان فقط 6500 نفر بود كه حدود 5000 نفر از اين تعداد در «كازابلانكــا» و بقيه در شهرهاي ديگر چــون «رباط»، «تانگر» و «فاس» سكونت داشتند. عامل ديگر در كاهش يهوديان مراكش، كنار كشيدن آنان از مسائل سياسي روز همزمان با متهم شدن يهوديان به جانبداري از اسرائيل بود . اكنون كاهش افراد جامعه يهودي در تمام مناطق مراكش به وضوح مشاهده مي‏شود . به طور مثال ساكنين خانه سالمندان يهودي «كازابلانكا» در ده سال گذشته از 130 نفر به 72 نفر تقليل يافته‏اند، و يا تقريبا 99 درصد از تعداد 147 دانش‏آموز يك مدرسه يهودي تصميم دارند پس از اتمام تحصيلاتشان به خارج از كشور مهاجرت كنند .
يهوديان مراكش داراي سنن فرهنگي- مذهبي خاص خود مي‏باشند كه كماكـان توسط آنها در خارج از مراكش نيز حفظ شده است. بدين ترتيب يهوديت در مراكش با قدمتي بيش از دو هزارسال از جمله قديمي‏ترين يهوديان جهان عرب شمرده مي‏شود. تا سال‏هاي دهه 50 در قرن گذشته تعداد يهوديان در اين نقطه از افريقاي شمالي بيش از 000،400 نفر تخمين زده مي‏شد. اما آمار فعلي حاكي از كاهش يهوديان اين شهر مي‏باشد . آيا اين ارقام، نشان‏دهنده خاتمه حيات يهوديت با چنين قدمتي مي‏باشد؟
شايد گفتگو با رئيس انجمن كليميان مراكش، «جك زعفراني»، تاحدي از نگراني‏ها بكاهد. وجود تابلوي عكسي در اتاق وي بسياري از سئوالات را پاسخ مي‏دهد: تصوير، رئيس انجمن كليميان مراكش را حين گفتگو و دست دادن به حسن دوم، پدر پادشاه فعلي مراكش يعني محمد ششم، مدت كوتاهي قبل از فوتش نشان مي‏دهد. نكته مهم در اين عكس نحوه دست دادن پادشاه به رئيس انجمن مي‏باشد : پادشاه با دست چپ خود، دست راست رئيس انجمن را مي‏فشارد درحالي كه او دست راست خود را طبق يك سنت قديمي بر روي قلبش مي‏گذارد و بدين ترتيب علاقمندي و تمايل خود را نسبت به كليميان مراكش ابراز مي نمايد.
«زعفراني» مي‏گويد: «در حال حاضر از جمعيت 50 هزار نفري يهوديان مراكش فقط 240 نفر باقي مانده‏اند كه يكديگر را به خوبي مي‏شناسند». او مي‏گويد حدود 120 خانوار يهودي زماني در اين شهر سكونت داشته‏اند. هنوز سه كنيسا در اين شهر فعاليت مي‏كند و به جز موارد استثنايي هر هفته براي اجراي مراسم روز مقدس شنبه (شبات) يك جمع ده نفره از مردان (عسارا) در كنيسا حاضر مي‏شوند. البته زحمات مسئولين كنيسا در جمع‏آوري اين جمع ده نفره مقوله‏اي جداگانه است. اما اخبار و ارقام، زياد اميدواركننده به نظر نمي‏رسد، زيرا كاهش تعداد يهوديان تنها منحصر به مراكش نيست بلكه شهرهاي ديگر مثل «تانگر»، «مكنس» و «فاس» كه زماني مراكز شكوفايي يهوديت بود، اكنون پذيراي عده معدودي از يهوديان است .
حدود يكصد سال پيش شهر «اسااوئير» در مراكش كه اكثريت جمعيت آن يهودي بود داراي 30 كنيسا بود. اما هم اكنون عده قليلي يهودي در اين شهر سكونت دارند و خبري هم از كنيسا نيست و تنها وجود اسامي درگذشتگان و قبور آنها و مقبره‏هاي (رهبران مذهبي) و علماي ديني كه هنوز مورد احترام هستند ياد گذشته را زنده نگهداشته است. اين تعداد قليل نيز براي به جا آوردن مراسم مذهبي خود بايد به كنيساي كازابلانكا يا مراكش بروند. رئيس انجمن كليميان مراكش با اشاره به گذشته تاريخي يهوديان مراكش، زندگي فعلي آنها را نوعي همزيستي پيروان مذاهب مختلف مي‏داند. او در معرفي خودش ابتدا مليت، سپس مذهب خود را عنوان مي‏كند. در اكثر هتل‏ها نيز هنگام پذيرش در مورد مليت افراد سئوال مي‏شود و نه مذهب آنها. به همين جهت او مانند ديگر همكيشان خود يك مراكشي يهودي با حقوق و وظايف متقابل نسبت به ديگر مراكشي‏ها است.
***
 يهوديان تونــس
«تونس» در شمال افريقا واقع شده و داراي 5/9 ميليون نفر جمعيت مي باشد. زبان رسمي در اين كشور عربي و فرانسه است و مردمان آن پيرو دين اسلام مي‏باشند.
سابقه سكونت يهوديان در تونس به حداقل 2000 سال پيش برمي‏گردد. يهوديان بسياري در سال 1492 از اسپانيا و جمع كثيري از آنها از ايتالياي جنوبي به تونس مهاجرت نمودند.
از قرن نوزدهم به بعد برخورد با يهوديت روندي منفي پيدا نمود به طوري كه منازل و كنيساهاي يهوديان نمي‏بايست مرتفع‏تر از اماكن همسايه عرب آنها ساخته شود. با مستعمره شدن تونس در سال 1881 توسط فرانسه به نظر مي‏آمد وضعيت يهوديان بهتر شود، اما پاريس نيز از تفويض مليت فرانسوي و صدور گذرنامه براي يهوديان تا آغاز جنگ جهاني اول امتناع ورزيد. آمار، حاكي از جمعيت 85 هزار نفري يهوديان در تونس قبل از آغاز جنگ جهاني دوم مي باشد. اين رقم عملا ســــه درصد كل جمعيت آن زمــان تونس را دربر مي‏گرفت. در هفته‏هاي آغازين جنگ جهاني دوم حركت‏
‎
هاي ضد يهودي در تونس نيز آغاز شد. با اشغال تونس توسط آلمان‏ها جمع كثيري از يهوديان به پرداخت جريمه و كارهاي اجباري محكوم و عده‏اي ديگر نيز به بازداشتگاه‏هاي هيتلر در اروپا روانه شدند.
اما با استقلال «تونس» در سال 1956 وضع از اين هم بدتر شد: كليه انجمن‏هاي متعلق به يهوديان منحل و محله خاص يهوديان به دستور حكومت وقت ويران شد. به علت افزايش عقايد ضد يهودي در اين كشور اكثر يهوديان تونسي روي به مهاجرت از وطن آوردند به طوري كه تنها در فاصله سال‏‏هاي 1948 تا 1997 بالغ بر 53 هزار يهودي از اين كشور به اسرائيل مهاجرت كردند. در سال 1997 تنها 1900 يهودي در تونس و جزيره «جِبرا»(
...