نام فایل : چهل ستون اصفهان

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 6

حجم : 50 کیلوبایت

موقعیت باغ چهلستون
باغ چهلستون درون شهر اصفهان و در شرق خيابان چهار باغ پايين و جنوب خيابان سپه و غرب ميدان نقش جهان واقع شده است. باغ در بستر شهر و در ميان ساير باغ‌ها شكل گرفته و به گونه‌اي استقرار يافته بود كه امكان دسترسي به آن از ساير باغ‌ها ميسر بوده است. مجموعه‌اي از اين باغها كه در امتداد چهارباغ شكل گرفته بودند يكي از شالوده‌هاي اصفهان عصر صفوي را شكل مي‌دادند و نقش باغ چهلستون از اين جنبه ممتاز است كه حلقه پيوند دهنده اين شالوده و شالوده ديگري شهري يعني مجموعه نقش جهان بوده است.
باغ چهلستون در بستر شهري خود با ديوارهايي از محيط پيرامون خود مجزا گشته است و امروزه ارتباط آن با ساير عناصر شهري بسيار محدود گرديده و يا شايد بتوان گفت از بين رفته است. ارتباط ميان عناصر عمده شهري- ميدان نقش جهان و يا ساير بناهاي عمومي تاريخي – هم از نظر عملكردي هم از نظر منظر شهري، درگذشته وجود داشته كه ساختار شهري را به روشني تعريف مي‌نموده است. در حال حاضر ارتباط ميان ميدان نقش جهان و باغ چهلستون ديگر وجود ندارد. درگذشته به كمك فضاهاي كوچك سرپوشيده مياني مانند ورودي‌ها و ملحقات اين ارتباط وجود داشته است. باغ چهلستون در گذشته نه تنها در ساختار كلي شهر مفهوم روشني داشته بلكه خود نيز از نمود و جلوه ويژه‌اي برخوردار بوده است.
تاريخچه باغ چهلستون
شهر اصفهان به بركت وجود زاينده رود داراي باغهاي متعدد و دشتهاي سرسبز بوده است. باغ شهر اصفهان از جمله باغ شهرهاي ايران و نماينده تجربه‌اي كامل در رابطه با طراحي شهري از حدود 400 سال پيش – آغاز سلطنت صفويان در اصفهان- است.
باغ چهلستون اصفهان، نمونه‌اي از يك باغ سلطنتي از دوره صفوي است. تا سال 1327 خورشيدي، چون تاريخ دقيق بنا به دست نيامده بود، اظهار نظر درباره تاريخ بناي چهلستون مشكل مي‌نمود. ليكن درهمان سال در نتيجه كاوش‌هايي كه به عمل آمد، درجبهه تالار كاخ، اشعاري در دو كتيبه از زيرگچ بدست آمد كه يكي كوتاهتر و بر زمينه صورتي رنگ، بناي تالار چهلستون را به شاه عباس دوم نسبت مي‌دهد و سال اتمام آن را 1057 هجري قمري تعيين مي‌كند و ديگري كه طولاني‌تر است و خطوط آن گچ‌بري برزمينه آبي رنگ است از تعميرات زمان شاه سلطان حسين حكايت دارد.
يكي از برنامه‌هاي شهري دوره شاه عباس اول و پس از انتخاب شهر اصفهان به عنوان پايتخت در سال1007 هجري قمري، احداث خيابان زيبا وطويل چهار باغ و باغهاي متعدد در پيرامون آن بود. پي در پي بودن باغها كه يادآور مفهوم "باغ اندرباغ" هستند، چون باغ خرگاه، باغ بلبل، باغ هشت بهشت، باغ فتح آباد، باغ كاج، باغ نسترن، باغ خلعت، باغ انگورستان و ساير باغها، از جمله اصول طرح اندازي شهر اصفهان محسوب مي‌گرديد. امروزه به جز باغ هشت بهشت و باغ چهلستون، ساير باغها از بين رفته‌اند و تنها نامي از آنها باقي است. يكي از اين باغها، باغ جهان نما بود كه خيابان چهارباغ كه از غرب آن مي‌گذشت، به آن رونق بخشيده بود.
درميان باغ چهلستون، شاه عباس عمارتي به شكل كلاه فرنگي با اتاقهاي كوچك در اطراف آن طرح انداخت كه هسته اوليه كاخ چهلستون گشت. اين باغ در باري جهت پذيرايي از ميهمانان دربار شاه درمراسم و جشن‌ها استفاده مي‌شده است و سپس با شروع سلطنت شاه عباس دوم، هفتمين پادشاه صفوي، عمارت چهلستون توسعه داده شد و تالارها و ايوان‌هايي برآن افزودند. از آن جمله مي‌توان به تالار آينه، تالار هجده ستون، دو اتاق بزرگ شمالي و جنوبي تالار آينه، ايوان هاي طرفين سرسراي پادشاهي و حوض بزرگ مقابل تالار با كليه تزئينات نقاشي، آيينه كاري، كاشيكاري ديوارها و سقف‌ها اشاره كرد. تالارهاي وسيع كاخ دردوره شاه عباس دوم نيز محل بار عام و كاخ پذيرايي‌هاي رسمي بوده است. اين كاخ در سال 1056 هجري قمري( 1642ميلادي) با حضور شاه عباس دوم و سفيران كشورهاي خارجي افتتاح شد.
در دوازدهمين سال سلطنت شاه سلطان حسين، كاخ چهلستون دچار حريق شده و سپس تعميراتي در آن و به احتمال زياد مطابق سابق به عمل آمده است. بنابر اظهار نظر سياحان همچون فلاندن و كست در زمان پادشاهي محمد شاه قاجار ونيز مادام ديو لافوآ، در سال 1298 هجري قمري، باغ چهلستون به حالت اصلي خود باقي بوده اما از سال 1300 هجري قمري در زمان ظل السلطان – فرزند ناصر الدين شاه و والي اصفهان – خرابي بسيار در اين عمارت به عمد راه يافته است.
معرفي باغ چهلستون
كاخ چهلستون از نخستين بناهايي است كه در آن تزئين وسيع، آينه‌كاري، نقاشيهاي بزرگ ديواري و ستونهاي چوبي، با سرستونهاي مقرنس به كار رفته است. تمام ديوارها با آينه‌هاي قدي و شيشه‌ها و نقاشيهاي رنگي و زيبا تزئين شده بوده و همه درها و پنجره‌ها از نوع منبت و خاتم بوده است. مهارت و استادي ايرانيان در طرح اين كاخ به خوبي مشاهده ميشود كه درآن فضاي خارج از عمارت با فضاي داخل آن، چنان مربوط و هماهنگ است كه نميتوان تشخيص داد كجا يكي پايان مييابد و ديگري آغاز ميگردد. ايوان اصلي و چشمگير كوشك با ستونهاي متعدد كه از ويژگيهاي بنا محسوب ميگردند، موجب تسميه بنا به كاخ چهلستون گرديد. در ايران تعدد و كثرت را بيشتر با عدد چهل بيان ميكنند و به طور تصادفي چون تعداد ستونهاي تالار، بيست عدد و انعكاس عمارت و ستونها هم در استخر مقابل آن به خوبي مشهود است، اين كاخ با انعكاس آن در آب مفهوم چهل ستون پيدا ميكند. هريك از ستونهاي بيست گانه تالار ازيك تنه درخت چنار تشكيل شده و بر روي آنها لايه نازكي از تخته رنگ شده وجود دارد كه سابقاً با آينه و شيشه‌هاي رنگي پوشيده شده بود.
استخر مقابل عمارت به طول 110 متر و عرض 16 متر هم‌اكنون نيز طراوت و زيبايي خاصي به اين كاخ ميدهد. درگذشته جهش آب درحوض وسط تالار از دهان شيري كه درچهار گوشه حوض قرار داشتند و فواره‌هاي سنگي كه نقطه به نقطه در جوي كوچك اطراف عمارت قرار داشتند، صفاي مخصوصي به اين عمارت مي‌داده است. تناسبات استخر مقابل كاخ براي ديدن تصوير كاخ در آب و تيرگي كف استخر به منظور هرچه عميق‌تر نشان دادن آن طراحي گشته‌اند.
چهارقطعه پايه ستون‌هايي كه به صورت مجسمه‌هاي شير و انسان در چهار گوشه استخر قرار دارند و دو تخته سنگ حجاري شده به شكل چهار شير كه در دو باغچه طرفين خيابان ورودي اين عمارت قرار دارد و از تزئينات درون باغ محسوب ميگردند، در اصل متعلق به اين كاخ نيست و تنها آثار برجاي مانده از قصرهاي زمان صفويه به نام "سرپوشيده" و " آينه‌خانه" هستند كه امروز ديگر وجود ندارند.
از ايوان چهلستون سه در به تالار پذيرايي كه تمام عرض كوشك را اشغال كرده راه دارد. ديوارهاي بالا را سه تابلو رنگ روغني بزرگ زينت داده است و به تماشاگران كمك ميكند تا زندگي پر غوغا و با نشاط قرن هفدهم را در نظر مجسم سازند يكي از اين تابلوها شاه عباس را هنگام پذيرايي از خان ازبك نشان ميدهد. شاه وخان هردو در يك شاهنشين نشسته‌اند. نقاشيهاي پايين ديوار اين تالار پذيرايي، همانند عالي‌قاپو مناظري از تفريحات ييلاقي و روستايي را نشان ميدهد. همانند بناي چهلستون، باغ آن نيز دستخوش تغييراتي بوده است كه ازمهمترين آنها ميتوان به احداث خيابان سپه بر سمت شمالي باغ و تغيير ورودي باغ از ضلع شرقي به ضلع شمالي و ايجاد جلوخان نيمدايره شكل امروزي از دوره پهلوي اشاره نمود. درجبهه جنوبي باغ نيز دخالتهايي در عرصه باغ به چشم مي‌خورد كه شكل كلي باغ را تحت تأثير خود قرار داده است. درهمين زمينه مي‌توان به ديوارهاي از بين رفته اطراف باغ نيز اشاره كرد كه نقش آن درتغيير فضاي داخل باغ به ميزان زيادي احساس ميگردد.
اگراز سردر ورودي اصلي به سمت داخل باغ حركت كنيم، منظره كاخ و تصوير درون آب سوي حركت را مورد تاكيد قرار ميدهد. محور اصلي نيز جهت حركت را

كمك رديف درختان دو سوي استخر كشيده مياني، به خوبي مشخص مي‌نمايد، بدين ترتيب كه فضايي ممتد و جهتدار به سمت كوشك اصلي ايجاد ميكند و همچنين استخر آب بر مطلوبيت فضايي اين محور مي‌افزايد. از سوي ديگر ايوان چهلستون رابطه بصري بين بيرون و اندرون كوشك را برقرار مي‌سازد و حد فاصل آنهاست.
باغ چهلستون تقريباً مسطح و داراي شيب بسيار كمي است كه به هدايت آب در جويها و كرت كمك مينمايد. باغ چهلستون با مساحتي بيش از 67000 متر مربع به شكل مربع مستطيل با طول و عرض تقريباً برابر است كه متاسفانه در اثر تصرفاتي كه صورت پذيرفته، شكل اصلي آن تغيير يافته و بخشهايي از آن درسمت جنوبي جدا گشته‌اند. باغ به كمك يك محور اصلي طولي درجهت شرقي - غربي كه استخر آب كشيده را در ميان دارد و يك محور عرضي بدون جوي آب به چهار قسمت اصلي تقسيم گشته است. اين محور عرضي با گذر از ايوان ستوندار در سوي ديگر نيز تداوم يافته است. ايوان به عنوان فضايي مياني، پيوند ميان فضاي باز و فضاي بسته را مورد تأكيد قرار ميدهد.
محور طولي ديگر كه از سمت شمالي كوشك مي‌گذرد داراي جويي در ميان است كه آب جوي شاهي بدان وارد ميشده است.آبراهه‌اي از بلوكهاي سنگ‌قواره در پيرامون كوشك مياني قرار دارد و داخل حوضهاي كوچكي ميگردد. جزئيات اين آبراهه‌ها، يادآور نمونه‌هاي موجود در پاسارگاد است و سنتي مداوم از زمان هخامنشيان را به نمايش ميگذارد.
كوشك اصلي – كاخ چهلستون – يك‌سوم بالايي باغ جاي گرفته است. ساير كرت‌بنديها و تقسيم‌بنديهاي باغ از تناسبات قائمه پيروي كرده و باغ متقارن است.
باغ چهلستون به عنوان فضاي درباري و محلي براي پذيراي رسمي از ميهمانان خارجي شكل گرفته است. از آنجايي‌كه نقاشيهاي با ارزش بر ديوار تالار اصلي از زمان صفويه بر جاي مانده‌اند، امروزه تالار اصلي خود به عنوان موزه مورد بهره برداري قرار گرفته است.
شاخه سوم از جوي شاهي پس از گذر از باغ بلبل يا باغ هشت‌بهشت وارد باغ چهلستون ميشده و مورد استفاده آبياري گياهان باغ قرار ميگرفته است. امروزه از يك چاه عميق بدين منظور استفاده ميشود. جدا از جنبه عملكردي حضور آب در باغ، آب از نظر زيبايي نيز مورد توجه قرار مي‌گيرد. آب به شكل ساكن در استخر مياني محور اصلي و نيز با حركت در پيرامون كوشك اصلي بر اين جنبه از نظام آبياري تاكيد ميكرده است.
مادام ديولافوآ، در مورد آرايش گياهان در باغ چهلستون در سفرنامه خود آورده است كه درختان چنار بلند با شاخه‌هايي تا رأس تراشيده در امتداد محور اصلي و دو طرف استخر، در جشنها مزين به نور بودند. در پاي آنها گلها بدون توجه به رنگ و جنس، در كرتها يونجه و يا مرغ و درون كرتها، درختان ميوه بدون تزئينات گل در پاي آنها قرار داشتند.
نظم گياهي وگونه‌هاي گياهي امروز باغ چهلستون از آنچه در گذشته بوده، متفاوت است. بسياري از درختان چنار بزرگ و كهنسال از بين رفتهاند و گونه‌هايي همچون توت، افرا، برگبو، گردو و انجير در باغ يافت ميشوند. ساير گونه‌هاي گياهي موجود آبشار طلايي، هميشه‌بهار رزهفت‌رنگ، بنفشه، مينا چمني، شببو و شمعداني هستند. درختان اصلي باغ چهلستون چنار، كاج و نارون هستند كه در پيرامون كرتها قرار گرفته‌اند.
محدوده باغ چهلستون با ديواري محصور بوده كه در ضلع شرقي كه ورودي اصلي در آن جاي داشته، داراي نمايي متفاوت از ساير نقاط ديوار بوده. اين حصار باغ را از محيط اطراف جدا مي‌كرده است. با توجه به طولاني بودن محور اصلي، ديد اصلي به سوي كوشك بسيار ساده و يكباره بوده درختان دو سوي اين محور برمعماري فضاي باغ تأكيد ميكنند كه اين تاكيد با وجود محور آب دو چندان نيز ميگردد. در فضاي باغ بدليل وجود كرت‌بنديهاي طولي و عرضي و متعدد، فضاهايي گوناگون قابل كشف است كه منظر باغ را بسيار متنوع كرده است.
...