نام فایل : موقعيت باغ نياوران

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 9

حجم : 59 کیلوبایت

موقعيت باغ نياوران
تهران در كوهپايه‌هاي جنوب كوههاي البرز مركزي قرار گرفته و شمالي‌ترين فرونشست ايران مركزي به حساب مي‌آيد. تهران در موقعيت جغرافيايي 33-51 الي 04-51 طول شرقي و 35-35 عرض شمالي واقع گرديده‌است. دشت تهران دشتي است با شيب تند از شنال به جنوب كه به وسيله بلنديها و فرونشست‌هاي شرقي- غربي به بخشهاي گوناگوني از شمال به جنوب تقسيم مي‌شود.
مجموعه فرهنگي- تاريخي نياوران عرصه‌اي مشجر و محصور به شكل چند وجهي غير منتظمي به وسعت 122350 متر مربع يا حدودا 2/12 هكتار مي‌باشد كه سه كاخ (صاحبقرانيه)، (احمدشاهي) و (نياوران) همراه با تعداد متنابهي از بناها و فضاهاي خدماتي، رفاهي را در ميان دارد.
از حيث موقعيت مكاني و سابقه استقرار، مجموعه را بايد محدوده‌اي از توابع روستاي قديمي نياوران محسوب نمود.روستاي مذكور اگرچه همزمان با شكل‌كيري كاخ ييلاقي صاحبقرانيه در مقياسي محدود رو به آباداني گذاشت اما همچنان حتي در دوره حكومت پهلوي اول واجد ساختارهاي روستايي بود.
مجموعه كاخ- باغهاي نياوران، بر فراز تپه‌اي احداث گرديده كه نسبت به محدوده‌هاي جنوبي، شرقي و غربي خود از موقعيت ممتازي برخوردار بوده و به پيرامون خويش اشراف مناسبي دارد. اختلاف ارتفاع مرتفع‌ترين نقطه واقع در شمال، با پست‌ترين مكان مجموعه واقع در جنوب آن برابر با 6/36 متر است كه بدين ترتيب شيب حداكثري معادل 5/10 درصد را نشان مي‌دهد، اما برپايه محاسبات انجام شده شيب متوسط اين محدوده را با توجه به اطلاعات بدست آمده معادل 7 درصد از جانب شمال به سمت جنوب بايد تلقي نمود. اختلاف ارتفاع مجموعه ورودي اصلي واقع در شمال‌غرب محوطه تا منتهي‌اليه شرقي آن معادل 5 متر است كه شيب متوسطي برابر 5/1 درصد از سمت غرب به سمت شرق سايت را شامل مي‌گردد.
هم اينك منطقه نياوران كه هنوز بخشهايي از چهره اوليه خود را حفظ نموده‌است همراه با محدوده پيراموني و مشخصا مجموعه فرهنگي- تاريخي نياوران، در محدوده ناحيه 4 از منطقه 1 شهرداري قرار دارد.
در حال حاضر در شبكه دسترسي‌هاي شهري، محوطه يادشده در جناح غربي ميدان شهيد باهنر (ميدان نياوران) قرار دارد، تمامي ضلع جنوبي آن با پارك نياوران همجوار است و خيابان پاسداران در منتهي‌اليه شمالي خود به حد ورودي جنوب غربي سايت ختم مي‌گردد. ضلع شمالي باغ را ادامه خيابان شهيد باهنر موسوم به خيابان كاشانك با گردشي پيرامون شمال غربي مجموعه به سمت روستاهاي جمال آباد، كاشانك و دار آباد درمي‌نوردد.
جناح شمال شرقي مجموعه با يك دسترسي فرعي منشعب از خيابان فوق الذكر موسوم به خيابان نصيرآبادي و ضلع شرقي آن با خياباني به نام حيدري‌راد يا خيابان مهمانسرا همجوار مي‌گردد. مجموعه يادشده تنها در بخش جنوب شرقي خود در نواري محدود با صاحبقرانيه همسايه بوده و به عبارتي ديگر تنها در اين محدوده با بافت مسكوني شهري بلافصل همجواري دارد.
تاریخچه باغ نياوران
حكومت پادشاهان قاجار كه تا سال 1925م به طول انجاميو سبب رونق يافتن تهران كه تا آن زمان دهكدا‌اي در دامنه كوههاي البرز بود، گرديد. تا آن زمان در تهران جز باغ‌هاي بزرگ با انواع مختلف و متعدد درختان بخصوص درختان چنار، چيزي يافت نمي‌شد.
با آغاز حكومت قاجارها، آقا محمد خان قاجار بنيانگذار حكومت قاجار و فتحعلي شاه كه بعدا جانشين او شد، باعث دگرگوني شهر تهران شدند. شهر تهران زير نظر فتحعلي شاه (1834-1797) دوباره احياء شد. او اقامتگاه سلطنتي را تزيين كرد و دستور ساخت محل سكونتي به نام بادگير و اندرونيش را در آنجا داد.
گستردگي شهر تهران از قرن نوزدهم آغاز شد. فتحعلي شاه و جانشينانش تعدادي باغ در شمال تهران بر دامنه‌هاي رشته كوه البرز بنا كردند كه بعدها منطقه ييلاقي شمال تهران را تشكيل داد. يكي از اين كاخ‌هاي سلطنتي كوهپايه‌اي كاخ نياوران است كه گذار زماني طولاني به درازاي يكصد و شصت سال در دوران پرفراز و نشيب تاريخ معاصر ايران، وقوع حوادث گوناگون و برگزاري مجالس، مراسم و مناسبت‌هاي بسيار در عرصه كاخ باشكوه “صاحبقرانيه“، اين عمارت عظيم ييلاقي پادشاهان قاجاري را به مثابه فضايي شاخص در صحنه وقايع سياسي دو قرن اخير در ايران مطرح مي‌نمايد.
قصر نياوران در باغي در دهكده نياوران ساخته‌شد، فتحعلي شاه و محمدشاه هريك منزلگاه ييلاقي در اين مكان ساخته‌بودند و ناصرالدين شاه با تخريب آن، خود قصر نياوران را ساخت. در سي‌امين سال حكومت ناصرالدين شاه، قصر نياوران به قصر صاحبقرانيه تغيير نام داد.
اولين بناي قصر نياوران در سال 1267 هـ . ق آغاز شد. اين قصر در سال‌هاي بعد، بار ديگر ساخته‌شد و يا در شكل ظاهري آن تغييرات عمده‌اي لحاظ گرديد. همانگونه كه ذكر شد، در سال 1267 هـ . ق ناصرالدين شاه دستور داد عمارت جديد سلطاني را در قصبه نياوران بنا كنند و بازاري مشتمل بر يكصد باب دكان در نياوران بسازند.
در سال 1268 هـ . ق ناصرالدين شاه دستور عزل ايرزا تقي خان اميركبير از صدارت را داد و و به جاي وي ميرزا آقاخان اعتمادالدوله به صدارت نشست. در همين سال در قصر نياوران مراسم سلام عيد فطر به طور رسمي صورت گرفت و تشريفات رسمي نظام انجام شد و براي اولين بار در اين قصر هيئت‌هاي خارجي به حضور ناصرالدين شاه رسيدند. با برگزاري اين مراسم با شكوه، قصر نياوران در كنار قصرهاي ديگر ناصري قرار گرفت. بدين ترتيب اين قصر درست در سالي كه مدرسه دارالفنون افتتاح گرديد، مورد استفاده ناصرالدين شاه قرار گرفت. هرچند قبل از اتمام كارهاي ساختماني آن، ناصرالدين شاه بارها در آن بيتوته كرده بود.
بنا بر گفته‌ها، در سال 1276 هـ . ق اعتمادالسلطنه از قصري كه باشكوهش مي‌ناميدند و از آن به عنوان يكي از «قصور رفيع‌البنا و با روح و صفا» ياد مي‌كردند، ايراد گرفت و در پس آن، بعد از گذشت چندي قصر سلطنت آبادساخته مي‌شود. به احتمال فراوان در اين دوره زماني تا سال 1297 هـ . ق كه تحولي كلي در عمارت نياوران صورت مي‌گيرد، شاه و نزديكانش براي تجديد بنا در شكل ساختماني قصر نياوران، رايزني‌هاي فراوان داشتند.
در زمان مظفرالدين شاه، ديواري از شرق به غرب در قسمت شمالي صاحبقرانيه كشيدند. در زمان احمد شاه هم ديواري در شمال قصر جهان نما كشيدند و قصر و ديوانخانه را از محل حرم جدا كردند. در زمان پهلوي اول مقداري از ديوار ميان ديوانخانه و حرم‌سرا را كه به دستور مظفرالدين شاه كشيده‌شده‌بود، خراب كردند تا ساختمان جهان‌نما با خوابگاه اندرون و ساير ساختمان‌ها ارتباط پيدا كند.
متأسفانه از معمار قصر نياوران اطلاعي در دست نيست. در متون به نام برخي از معمارباشي‌هاي سلطنتي كه همزمان با آغاز ساخت و ساز نياوران مشغول به كار بودند برمي‌خوريم. يكي از آنان محمد تقي خان معمار باشي است. محمد تقي خان معمار باشي، معمار مدرسه دارالفنون هم بوده‌است و به احتمال فراوان، معمار قصر نياوران در سال 1268 هـ . ق نيز هم او بوده‌است.
شاعرانه‌ترين كاخ دوران قاجار با خصوصيات منحصر بفرد و جاذبه و آراستگي، كاخ احمد شاهي است كه متأسفانه فاقد تاريخچه‌اي در زمينه ساخت و ساز و دوران بهره‌برداري است و شايد تنها اشاره به لفظ احمد شاهي آن را نسبت به آخرين پادشاه قاجاريه و تاريخ ساخت آن به دوران اقتدار كوتاه مدت اين شاه جوان مرتبط مي‌سازد.
بنابر برخي نقل قولها، كاخ مذكور را احمد شاه براي همسر گرجي خود بنا نموده‌بود. چنانكه از تاريخ دوران پهلوي برمي‌آيد، عمارت مذكور در دوران پهلوي اول جه اقامت وليعهد و همسر نخستين وي سامان يافته و از آن هنگام در مقاطعي از زمان توسط اين خاندان مورد استفاده قرار گرفته است.
در دوره كوتاهي كاخ احمد شاهي به صورت دفتر كار محمدرضا پهلوي عملكردي اداري يافت و سپس با اعمال آخرين تغييرات معماري داخلي در دوران حكومت پهلوي دوم در آن، به عنوان اقامتگاه اصلي وليعهد وي مجددا به بهره‌برداري رسيد و تا سال 1357 خورشيدي، محل اقامت و دفتر وي محسوب مي‌گرديده‌است.
آخرين كاخي كه تاريخچه آن مطرح مي‌شود كاخ نياوران در ضلع شمال شرقي مجموعه است. اين كاخ توسط مهندس محسن فروغي طراحي گرديده و مهندسين مشاور ناظر بر اجرا، شركت مهندسين مشاور عبدالعزيز فرمانفرماييان و همكاران و سازنده بنا شركت ساختماني ماپ بوده‌اند. در ابتدا اين كاخ را بعنوان محلي براي پذيرايي و اقامت رؤساي كشورها و ميهمانان عاليرتبه دربار طراحي و منظور نموده‌بودند، اما در حين عمليات اجرائي با اعمال تغييرات در كاربري، به محل سكونت پهلوي دوم و خانواده وي براي ايام مختلف سال به غير از فصل تابستان اختصاص يافت.
اين كاخ نهايتا از سال 1346 خورشيدي مورد بهره‌برداري پهلوي دوم و خانواده او در ايران قرار گرفت و تا سال 1357 نيز محل سكونت آنها محسوب گرديده‌است.
معرفي باغ (مجموعه فرهنگي- تاريخي) نياوران
باغ (مجموعه فرهنگي- تاريخي) نياوران در شمالي‌ترين نقاط شهر تهران و در دامنه رشته كوههاي البرز واقع شده، ارتفاع اين منطقه نزديك به 1800 متر از سطح دريا است. محوطه محصور اين مجموعه حدود 12 هكتار است و در مجموع از پوشش گياهي و فضاي سبز مناسبي برخوردار است. وجود اشجار و درختان كهنسال در اين مجموعه نشان از قدمت و تاريخ چندين ده ساله آن است.
...