نام فایل : كتابخانه ها و مراكز اسناد در عصر هخامنشي

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 2

حجم : 37 کیلوبایت

كتابخانه ها و مراكز اسناد در عصر هخامنشي
احداث كتابخانه هاي عظيمي را به ايانيان نسبت داده اند،از آن جمله اند:كتابخانه "دژ نپشت"يا گنجينه آثار و مواريث مكتوب در تخت جمشيد و ديگر"گنج شيپيكان"يا "آرشيو شيزيكان" در آذربايجان است. اين گنجينه ها محل نگهداري منابع آثار و مواريث فرهنگي و علمي ايرانيان بوده و در حفاظت و حراست از آنها همانند مراقبت از كاخ هاي سلطنتي و گنجينه هاي پولي هخامنشيان،كوشش و دقت مي شده است.در تاريخ از گنجينه يا آرشيوي به نام "اگره" در هگمتانه (همدان) نام برده شده است كه محل نگهداري نوشته ها،اسناد و دفاتر شاهي بوده است.روايت شده است در گنج دژ نپشت مخازن كتاب در زمينه هاي علوم مختلف همراه با نوشته هاي ديني ايرانيان نگه داري مي شده كه پس از بر افتادن ايران به دست اسكندر و سربازان مقدوني،اين گنجينه بر اثر آتش سوزي،به كلي نابود و به تلي از خاكستر تبديل شد.
هرودت نيز در تواريخ خود از وجود دفاتر دقيق شاهي در ايران سخن گفته است. كما اينكه كتزياس از دفاتر،اسناد و نوشته هايي كه در مخزن دربار بود استفاده كرد و تاريخ را نوشت.
وجود اين گنجينه هاي ذي قيمت علمي و فرهنگي در ايران توسط ديودور سيسيلي و پلو تارك نيز تاييد شده است.
داريوش يكم در دربار خود داراي يك بايگاني منظم و گسترده اي بوده است كه در آن اسناد مالي و فرهنگي پيش از وي نيز نگه داري مي شده است،از جمله اسناد مربوط به يازسازي معابد يهوديان در اورشليم و مناطق ديگر. از داريوش فهرستهاي به جاي مانده كه در آن از چگونگي ساختن بناها و اجرت كارگران و معماران و نوع تغذيه آنها صحبت شده است.
طبق نظر باستان شناسان در گنجينه هاي اكباتان كه پيشينه آن به زمان مادها و شايد پيش از آن نيز ميرسد،تنها طلا،زيور آلات و نقدينه هاي دولتي در آن نگه داري نمي شده است بلكه انواع فرمان هاي شاهان،يادداشتهاي سياسي،پيمان نامه هاي نظامي و قرار دادهاي اقتصادي و تجاري،تشويق نامه ها و احكام و ابلاغ هاي مقامات نظامي و سياسي نيز نگه داري مي شده. با توجه به اهميت دوشهر شوش و اكباتان در عصر هخامنشي،وجود بايگاني هاي گسترده و فراگير در اين دو پايتخت بيش از جاهاي ديگر قابل تصور است.در گنجينه هاي شيز و مانند آن بيشتر اسناد و مدارك فرهنگي و نوشته هاي ديني نگه داري ميشده و در بايگاني شوش و اكباتان اسناد و مدارك سياسي و امنيتي و اقتصادي و نظامي را حفظ مي كرده اند. بر اساس روايات يونانيان شاهدان پارسي نظارت مستقيم و دقيقي بر اين بايگاني ها داشته و احتمالا با توجه به نظر دندامايف در كتا تاريخ سياسي و اقتصادي هخامنشيان،شيوه حفظ و بهره برداري و نظام و ترتيب آنها د اين گنجينه ها بيشتر به وسيله عوامل عيلامي و بابلي صورت مي پذيرفته است.ازسويي ميدانيم كه در نظم ديواني هخامنشيان،عيلامي ها و بابليها محاسب و پارسي ها مراقب بر اجراي دقيق وظايف آنها بوده اند.پس از ساخته شدن كاخ هاي تشريفاتي تخت جمشيد، بسياري از الواح و اسناد و مدارك هخامنشيان از زمان داريوش يكم به بعد در بايگاني هاي متعدد تخت جمشيد نگه داري مي شده است.مكمل اين اسناد و مدارك كتيبه هاي شاهان هخامنشي در بيستون،تخت جمشيد،نقش رستم،شوش، مصر، تركيه، و... مي باشند.كتيبه ها در مقايسه با مدارك آرشيوي در بايگاني هاي نام برده اين برتري را دارند كه كمتر آسيب پذيرند و به همين دليل پس از گذشت دو هزاره و نيم كماكان قابل دسترسي و مطالعه صاحب نظران و علاقه مندان هستند.مزيت ديگري كه كتيبه ها نسبت به اسناد و مدارك موجود در بايگاني ها دارند اين است كه محتواي كتيبه ها قابل دخل و تصرف نيستند،كما اينكه مثلا نوشته خداي نامه كه اصل آن متعلق به دوره هاي پيش از ساساني است،وقتي به دست ساسانيان رسيد،مورد دست خوردگي واقع شد و از نيمي از عمر دولت اشكاني كاسته گرديد.
سرزمين ايران در منطقه اي واقع شده است كه همواره در طول تاريخ، ‌چهار راه تمدن ها، ‌اقوام و حوادث بوده است. قوم آريايي در اين سه هزارسالي كه به اين ناحيه مهاجرت كرده اند،‌ عظيم ترين تجربيات تاريخي را پشت سر گذاشته است. در غرب آن اروپا بوده است كه از دير باز تمدني عظيم را بنياد نهاده بود . در شرق تمدن هاي بزرگ چين،‌ هند و ژاپن، ‌در شمال اقوام آسياي ميانه و قفقازي ها و در جنوب، اعراب بودند . مردم ايران از تعامل و برخورد با اين فرهنگ ها، ‌داد و ستد هاي بسياري باآنان داشته است.  در ايران امروز ،‌يادگارهاي تمدن يونان باستان،‌ معابد هندي،‌ نمادهاي فرهنگ چيني، ‌زندگي اعراب و حتي آثار خاص مغول ها ديده مي شود .
بسياري از مؤلفه هاي فرهنگي ايراني در طول زمان به ديگر فرهنگ ها از جمله فرهنگ هاي اروپايي و هندي منتقل شده است. بررسي هاي تطبيقي نشان داده اند كه چه اندازه مراسم مختلف در شرق و غرب ريشه ايراني داشته اند.
    
شايد يكي از نخستين نمونه هاي رعايت حقوق بشر را بتوان در دوره هخامنشيان يافت . كورش در سال 538 ق . م هنگامي كه بابل را فتح كرد ، ‌بجاي قتل عام مردم و آتش زدن شهر،‌ خود به معبد بزرگ بابليان رفت و مراسم خاص مذهبي را به شيوه آنان بجاي آورد و در عين حال اسيران يهودي را كه در بابل بودند آزاد ساخت و اموالشان را به آنان باز گرداند .
آثار زندگي انسانهاي اوليه مربوط به دوران جمع آوري خوراك در ايران به دست آمده است . ابزارهاي ابتدايي كشاورزي مربوط به دوره نو سنگي نيز در گوي تپه يافت شده است . سفال هاي يافت شده نشان مي دهد كه در حدود- /000/10 سال قبل،‌ مردم ساكن در اين منطقه با اين صنعت آشنا بوده اند . آثار بدست آمده در چفاميش گوياي آن است كه ايرانيان در 8000 سال قبل دريانوردي مي كرده اند و در همين زمان با نساجي آشنا بوده اند ،‌نمونه هاي بسيار بديعي از معماري در تپه سيلك
Syalk
كاشان مربوط به هزار ه پنجم پيش از ميلاد به دست آمده است . در همين زمان ايرانيان مس را مي شناخته و به كار مي برده اند. در هزاره بعدي، چرخ كوزه گري،‌ كوره آجر پزي و پخت سفال در ايران رواج مي يابد . در حدود 5000 سا ل قبل نخستين فانوس دريايي در ايران ساخته ميشود .
در هزاره سوم پيش از ميلاد و پس از ورود آريايي ها به ايران، ‌خط اختراع گرديد و معماري پيشرفت فراوان كرد . ايرانيان با مفرغ آشنا شدند و در همين زمان كشت گندم در ايران معمول گشت . در هزاره دوم قبل از ميلاد آهن شناخته مي شود . در سال 1250 قبل از ميلاد، شيشه در معبد چغاز بند بكار برده مي شود .
در هزاره اول پيش از ميلاد ايرانيان در معماري و شهر سازي،‌ سد سازي،‌ سيستم آبياري زيرزميني ( قنات )،‌ كشاورزي و راه سازي پيشرفت هاي زيادي كردند . در اين زمان‌،‌ حكومت هخامنشيان تمدن ايراني را به اوج خود مي رساند. از كاخ هاي شوش و تخت جمشيد به عنوان شاهكارهاي معماري دوره هخامنشي ياد مي شود. در اين دوره حجاري و كنده كاري در سنگ نيز رواج بسياري يافت كه نمونه هاي بسيار جالب آن را مي توان در تخت جمشيد ديد. دوره اشكانيان يعني از 247 قبل از ميلاد تا 224 پس از ميلاد،‌ اگر چه پيشرفت هاي علمي به اندازه دوره هخامنشيان نبود، ‌اما پيشرفت هايي در معماري صورت گرفت و نوشتن بر پوست آهو متداول گشت .
دوره بسيار مهمي از تمدن ايراني باظهور ساسانيان در قرن سوم پس از ميلاد فرارسيد . ساسانيان كه حدود 400 سال بر ايران حكم راندند،‌ پل هاي عظيمي بر روي رودخانه ها ساختند كه تعدادي از آنها هنوز بر جاي مانده است . سد سازي در اين دوره از رواج بسياري برخوردار شد، ‌قصرهاي باشكوه ساخته شد و دريانوردي رونق بسيار گرفت .
پس از ظهور اسلام و استيلاي اعراب بر ايران،‌ تا حدود دو قرن، ‌به دليل منازعات سياسي،‌ پيشرفت هاي عمراني چنداني صورت نگرفت . اما با شروع قرن سوم اسلامي، ‌ايرانيان كه ديگر آموزه هاي اسلامي را به عنوان دين خود پذيرفته بودند، ‌بار ديگر سر بلند كرده و دور جديدي از درخشش فرهنگي و تاريخي را آغاز كردند. به تدريج دانشمندان ،‌ رياضي دانان و فلاسفه اي در ايران به عرصه مي رسند كه هر كدام از آنها را مي توان نابغه اي بي همتا دانست. خوارزمي كتاب « الجبر » را مي نويسد. مطالعات در نجوم و شيمي شتاب مي گيرد. زكرياي رازي الكل را كشف مي كند . بوعلي سينا ،‌‌پزشك ،‌فيلسوف و فيزيكدان ايراني انبوهي از نوشته ها را در زمينه هاي مختلفي مي آفريند. ابوريحان بيروني، عمر خيام، غزالي و بسياري ديگر ازدانشمندان ايران گستره علوم را به حداكثر زمان خود مي رسانند. در همين زمان بناهاي متعددي در ايران ساخته شد . همچنين دوره شكوفايي ادبي ايرانيان از قرن دهم ميلادي آغاز گشت .
حمله مغول در 1220 ميلادي وقفه اي را در اين نهضت فرهنگي و علمي پديد آورد. كتابخانه هاي بزرگ آن روز،‌ مدارس بزرگ و معتبر به آتش كشيده شدند، ‌دانشمندان بسياري كشته و يا متواري گشتند، دوره اي از فترت در تمدن ايراني پديد آمد. اما ديري نگذشت كه ايرانيان با نفوذ در ميان جانشينان چنگيز ‌به احياي تمدن و فرهنگ ايراني پرداختند . خواجه نظام الملك، ‌وزير كاردان هلاكو خان به مدت 30 سال توانست به احياي نهضت علمي ايران كمك فراواني بنمايد. او مدارس و مراكز علمي بسياري را در نقاط مختلف ايران تأسيس كرد و دانشمندان را زير چتر حمايت خود گرفت . كتابخانه هاي بزرگ بارديگر احيا شد. به تدريج مغول ها در فرهنگ و تمدن ايراني ـ اسلامي مستحيل شدند و نهضت بزرگ فلسفي، ‌علمي و ادبي ايران ادامه يافت .
حمله تيمور نيز بار ديگر به مدت كوتاهي خاموشي را براي فرهنگ ايراني به ارمغان آورد اما، سرانجام تيموريان نيز به سرنوشت مغولان دچار گشتند و ايرانيان توانستند با اعتلاي تمدن و فرهنگ خود،‌ اين قوم مهاجم و خونخوار را درخود هضم كنند .
در دوره صفويه اگر چه از رونق تحقيقات علمي تا حدودي كاسته شد، ‌اما در زمينه هنر بخصوص هنرهاي تزئيني و معماري و قاليبافي پيشرفت هاي فراواني صورت گرفت . بسياري از شاهكارهاي معماري در اصفهان مانند مسجد شيخ لطف اله، ‌پل اله وردي خان، ‌پل خواجو، ‌مسجد امام، ‌كاخ عالي قاپو و... يادگارهاي دوره صفوي مي باشد . در اين دوره ارتباطاتي با قاره اروپا كه بسرعت در حال پيشرفت بود برقرار شد و وجود امپراتوري بزرگ عثماني همواره مانعي بزرگ بر سر راه ارتباط ايران و اروپا بوده است .
در دوره افشاريه ايرانيان تلاشهايي براي تشكيل ناوگان هاي مدرن دريايي به عمل آوردند . در قاجاريه 1924 ـ 1779 ميلادي ،‌ايران از يك سو دستخو ش تهاجمات خارجي بود و بخش هاي زيادي از خاك ايران ،‌ از آن جدا شد و از سوي ديگر ايرانيان بويژه بر اثر ارتباط با اروپا،‌ مظاهري از تمدن جديد مانند كارخانجات، ‌مدارس نوين، ‌صنعت چاپ و روزنامه نگاري، ‌پست و تلگراف، ‌راه آهن و ... آشنا شدند .
در دوره معاصر، بخصوص پس از استخراج معادن نفت، ‌ايران مورد توجه بسياري از كشورهاي دنيا قرار گرفت.