نام فایل : حمام خان

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 8

حجم : 44 کیلوبایت

حمام خان
حمام خان مربوط به دوره قاجاريه بوده كه در بافت سنتي شهر شوشتر قرار دارد و به جهت دارا بودن كليه اجزاي يك حمام قديمي داراي اهميت است
اين بنا درشوشتردرانتهاي خيابان امام شرقي واقع شده است. ساخت حمام مربوط به دوره قاجاريه و نامگذاري آن به سبب تعلق به خان هاي مرعشي بوده است.
اين حمام به دليل چشم انداز به رود گرگر، قرار داشتن در بافت سنتي شوشتر و دارا بودن كليه اجزاي يك حمام قديمي داراي اهميت است.
حمام خان همچون ساير حمام هاي قديمي ايران شامل بينه، رختكن، گرمخانه، خزينه آب گرم و سرد و گلخن مي باشد. مساحت حمام 1500 متر مربع است.
تزئينات بنا شامل آجر كاري، پنجره هاي مشبك(شباك) و قسمتي بصورت رسمي بندي مي باشد. در پوشش بنا از رنگ هاي معدني استفاده شده است. نوع مصالح بكار رفته شامل سنگ، آجر، و ملات آن از ساروج، گچ و آهك مي باشد.
سيستم لوله كشي و ايجاد دوش انفرادي در سنوات بعدي به بنا الحاق شده است. اين اثر در حال حاضر به صورت نيمه ويرانه مي باشد. و با توجه به ميزان تخريب و عدم رسيدگي مالكين بيم ويراني كامل بنا مي رود
مدير مجموعه سنتي حمام خان گفت: حمام خان كه در مجموعه‌ خان، همجوار با مدرسه و مسجد ملااسماعيل بنا شده، متعلق به دوران قاجار است.
سيد ابراهيم نصيري در گفت‌وگو با خبرنگار ميراث فرهنگي ايسنا - منطقه يزد‌، اظهار داشت: معمار هنرمند اين بنا با چيره دستي تمام از سيستم تويزه استفاده كرده و كليه سقف‌ها را روي تويزه اجرا نموده است كه مصداق روشن فن مزبور در فضاي سربينه با تركيب چهار ستون مربع و يك پوشش نسبتا قابل ملاحظه است.
نصيري با بيان اين كه مساحت اين حمام يك هزار و 170 مترمربع با زيربناي 900 مترمربع است، گفت: جنس ديوارها از سنگ يا آجر با اندود شفته آهك است و بر روي ديوارهاي نبش شاه نشين، در بدو ورودي حمام آثاري از نقاشي‌هاي مربوط به اواخر دوره قاجاريه مشاهده مي‌شود كه معمولا سوژه حماسي‌، نظامي بوده و متاثر از شاهنامه هستند.
مديرمجموعه سنتي حمام خان در ادامه اظهارداشت: در مصالح به كار رفته در حمام سنگ در شالوده، كف سازي، قرنيزها، حوض ها و قرينه‌ها، آجر در ساختمان، ستون‌ها، ديوار سازي، جرزها و تيغه‌هاي سقف و خشت در ساختن ديوارها، سقف فضاي پشتيباني، گاورو، طويله و... استفاده مي‌شود.
وي افزود: اين بنا شامل ورودي،‌ دالان، سربينه، ‌ميان‌در، گرمخانه، خزينه، تون، گاورو، فضاي پشتيباني سرويس، استخر است كه هركدام داراي تعاريفي براي خود هستند.
نصيري ادامه داد: دالان فضايي است كه در واقع سلسله مراتب ورودي و خروجي و سربينه را ايجاد مي‌كند و سربينه فضايي وسيع و سرپوشيده براي كندن و پوشيدن لباس و بستن و افكندن لنگ و آماده شدن جهت دخول به گرمخانه است.
وي در مورد ميان‌در افزود: فضايي بين حد فاصل سربينه و گرمخانه بوده كه گرمخانه نيز خود فضايي تقريبا شبيه سربينه است كه چهار ستون در وسط و دو سقفي گنبدي شكل كه دور تا دور ستون‌ها را احاطه كرده است، دارد.
نصيري ادامه داد: استخر فضايي سرپوشيده و  نسبتا بزرگ جهت استحمام است كه توسط شاه نشين با گرمخانه ارتباط دارد. خزينه نيز فضايي سرپوشيده است كه در حد فاصل گرمخانه و تون كه پر از آب گرم است، قرار دارد و جهت استحمام مراجعان استفاده مي‌شود.
مديرمجموعه سنتي حمام خان در پايان اظهار داشت: تون نيز زيرزميني  دخمه مانند، جنب قرينه آب گرم است كه جهت سوختن هيزم در خصوص گرم كردن آب از آن استفاده مي‌شود و گاورو نيز فضايي باريك، دراز و شيب دار است كه جهت حركت گاو براي كشيدن آب از چاه استفاده مي‌شده است.
اين حمام هم اكنون تحت كاربري رستوران سنتي پذيراي مهمانان است.
حمام گنجعليخان:
برای ديدار از گنجينة به يادماندنی مردم شناسی گنجعليخان بايد از سردر زيبای آن شروع کرد ، جايی که آجرهای ساده و نيلی ، حاشيه ای از سنگ مرمر ، نقاشيهای زيبای سردر ، مقرنس بندی زيبا ، نمای بيرونی سردر حمام را در جلوه ای زيبا و باشکوه به نمايش می گذارد و هر رهگذری را به درون ، فرا می خواند. بر سردر حمام ، که بخشی از نقاشيهای عهد صفوی آن به تازگی مرمت شده ، کتيبة شعری به خط نستعليق بر سنگ مرمر حک شده که مصرع آخر آن ، سال اتمام بنا را با تبديل به حروف ابجد نشان می دهد:
«کسی نداده نشان در جهان چنين حمام » (سال 1020 ه.ق.)
با عبور از زير اين سردر زيبا و راهرويی غيرمستقيم ، که مانع از اشراف به درون حمام و حفظ گرمان آن می باشد ، و عبور از يک هشتی کوچک و درگاهی منقوش با حجاری پرندگان دريايی به فضايی بزرگ و دلپذير می رسيم که نامش «رختکن» و نام ديگرش «سربينه» است که از فضاهای اصلی بناست. جايی که تمام توان سازندة آن متوجه فضاسازی عالی و باشکوه شده ، با بکارگيری نظمی کامل و ترکيبی مناسب از سطوح کاشيکاری پرنقش و نگار و رنگارنگ ، سنگهای مرمر ، سقف های کاربندی شده ، استفاده از صدای آب حاصل از فوران فواره ها و نورپردازی خاص ، فضايی دلنشين ، روح بخش و مسحورکننده ، آفريده است.
رختکن ، متشکل از يک فضای ميانی وسيع با سقفی بلند و پرکار و غرفه های کوچکتر در گرداگرد آن است ، غرفه ها نيز حوضچه ای با فواره در مرکز خود جای داده اند. اين غرفه ها از انتها به هم مرتبط هستند لذا رختکن ، باوجوداينکه فضايی يکپارچه جلوه می کند دارای گوشه هايی خلوت و تودرتو است که فضايی مناسب برای استراحت ، عبادت و گفتگو را عرضه می دارد. رختکن حمام با انواع زيراندازهای زيبا ، سارق های زردوزی شدة سنتی ، بقچه های کرباسی ، قطيفه ها و تن خشک کن های فراوان ، تزئين شده است.
آری اين حمام قديمی ، مشتريانی دارد ساکت وصبور و بی حرف ، انگار که روح دارند و زنده اند ، مشتريانی با لباسهای قديمی ، يکی دراز کشيده ، يکی نشسته ، ديگری لباس از تن بيرون می آورد و آن ديگری ، آنقدر پاک و پاکيزه به نظر می آيد که انگار از حمام و شستشويی گرم بيرون آمده است. آنها «مجسمه هايی» هستند که با «موم» و به دست پرتوان هنرمندان ساخته شده اند.
با گذر از راهروی طولانی و زاويه دار با سکوهايی در دو طرف هشتی ميانی که ظروفی نظير طشت ، تاس و وسايلی مانند لُنگ ، سدر ، حنا ، سينی های قديمی ، شانه های سنتی ، آينه های زيبا ، سنگ پاهای قديمی و وسايل تن شويی ديگر ، در آن خودنمايی می کند ، به فضايی بسيار جالب به نام «گرمخانه» می رسيم که چشم بيننده را مجذوب خود می سازد ، سمت راست ، کيسه کشان و دلاکان ، مشغول دلاکی هستند و آن سوی ديگر ، حوضی هشت ضلعی با ستونهای سنگی يکپارچه که دو به دو قرينه اند ، با طاقی زيبا و خيمه مانند و مجسمه هايی ديدنی جذابيت ويژه ای را به بيننده ، عرضه می نمايد. «خزينة حمام» و بخش مخصوص استحمام حکام و بزرگان و سنگ ساعت زمان در اين بخش نيز از ديدنيهای آن می باشد.
در اين حمام ، همه فضاها به بلوری تراش خورده می مانند و همچون جواهری نفيس ، جلوه می کنند. اين خلوص و کمال نه تنها در شکل قاعدة فضاها بلکه در حجم کلی آنها و نيز در طرح سقفها ، که از هندسه ای ناب پيروی می کند ، نمودار می گردد. سقفها اغلب کاربنديهای متنوع و جالبی دارند که اين خود نظم درونی مجموعه را دوچندان می نمايد و نشانی از «درونگرا بودن معماری سنتی ايران» می باشد.
...