نام فایل : تعريف تذهيب 22 ص

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 19

حجم : 125 کیلوبایت

تعريف تذهيب
در فرهنگهاي فارسي تعريف دقيقي از تذهيب وجود ندارد ؛ تعريفي که ما را به اصل و منشاء اين هنر رهنمون باشد. در برخي از کتابهاي قديمي و اغلب تذکره ها فقط نامي از نقاشان و مذهبان آمده است که اين ، براي دريافت معناي تذهيب کافي نيست. در لغتنامه ها ، تذهيب را زرگرفتن و طلا کاري دانسته اند ، اما اين ، هم تمام معناي تذهيب نيست. در دايرة المعارفهاي فارسي نيز تعريفهايي از تذهيب آمده است که به شيوه هاي تذهيب ، در يک دوره ي خاص از تاريخ ، تعلق دارد.
به هر حال تذهيب را مي توان مجموعه اي از نقشهاي بديع و زيبا دانست که نقاشان و مذهبان براي هرچه زيباتر کردن کتابهاي مذهبي ، علمي ، فرهنگي ، تاريخي ، ديوان اشعار ، جُـنگهاي هنري و قطعه هاي زيباي خط به کار مي برند. استادان تذهيب اين مجموعه هاي زيبا را در جاي جاي کتابها به کار مي گيرند تا صفحه هاي زرين ادبيات جاودان و متون مذهبي سرزمين خود را زيبايي ديداري ببخشند. بدين ترتيب است که  کناره ها و اطراف صفحه ها ، با طرحهايي از شاخه ها و بندهاي اسليمي ، ساقه ، گلها و برگهاي ختايي ، شاخه هاي اسليمي و گلهاي ختايي و يا بندهاي اسليمي و ختايي و ... مزين مي شوند.
 
مکتبهاي تذهيب
 تذهيب ، همچون نقاشي ، داراي مکتبها و دوره هاي خاصي است ؛ چنانکه مي توان از مکاتب سلجوقي ، بخارا ، تيموري ، صفوي و قاجار و شعب مختلف هر مکتب سخن گفت. براي مثال ، در مکتب تيموري ، شعبه هاي شيراز ، تبريز ، خراسان و ... را مي توان تميز داد و در واقع ، تفاوت در رنگها ، روش قرار گرفتن نقشها در يک صفحه تذهيب و تنظيم نقشها در مکتبهاي مختلف ، عامل اين  تفاوت است. براي نمونه ، تذهيب در مکتب بخارا به آساني از تذهيب در ديگر مکتبها بازشناخته مي شود. چون ، در مکتب بخارا از رنگهاي زنگار ، شنگرف ، سورنج و سياه استفاده مي شده است ؛ در صورتي که در مکتبهاي ديگر ، رنگها به اين ترتيب کاربرد نداشته است.
مي توان گفت تذهيبهاي دوره هاي مختلف ، بيان کننده حالات و روحيات آن دوره ها هستند: تذهيب سده  چهارم ه.ق ساده و بي پيرايه ، سده هاي پنجم و ششم ه.ق متين و منسجم ، سده هشتم ه.ق پرشکوه و نيرومند و سده هاي نهم و دهم ه.ق ظريف و تجملي هستند.
بررسي آثار تذهيب شده دردوره هاي گذشته ، بر تاثير فراوان هنر تذهيب ايران در ديگر کشورها – هند ، ترکيه عثماني و کشورهاي عربي- حکايت دارد. هنرمنداني که در اوايل دوره ي صفوي از ايران به هند مهاجرت کردند ، بنيانگذار مکتب نقاشي ايران و هند شدند و آثاري بزرگ از خود بر جا گذاردند. آثار به جا مانده از مکتب مغولي هند که در نوع خود بي مانند است ، بر اين واقعيت حکايت دارد که اين مکتب تداوم مکتب نقاشي ايران و هند است.
در ترکيه عثماني ، هنرمندان مذهّب زياد جلوه نکردند و اگر اين هنر در آن سرزمين رشدي کرد ، به خاطر هنرمندان ايرانيي بود که با مهاجرت به ترکيه عثماني ، بنيانگذار مکتب هنري در آن ديار شدند. در کشورهاي عربي نيز ، به سبب بازگشت هنرمندان ايراني از آن کشورها ، هنر تذهيب اوجي نيافت.
در واقع ، هنر تذهيب ايران در دنيا يگانه است. در اروپا ، به نوعي از آذين و آرايش ، تذهيب مي گويند و تذهيب ايراني را با آن مقايسه مي کنند ؛ اما تذهيب اروپايي با تذهيب به شيوه ايراني ، به طور کلي ، فرق دارد. آذينهاي تذهيب اروپايي از ساقه ي درختي مانند مو و برگهاي رنگين تشکيل شده است و در کنار آنها ، گاهي پرندگان ، حيوانها ، صورتهاي مختلف انسان و مناظر طبيعي را مي توان ديد.
پيشينه تذهيب
پيشينه آذين و تذهيب در هنر کتاب آرايي ايران ، به دوره ساساني مي رسد. بعد از نفوذ اسلام در ايران ، هنر تذهيب در اختيار حکومتهاي اسلامي و عرب قرار گرفت و « هنر اسلامي » نام يافت. اگر چه زماني اين هنر از بالندگي فرو ماند ، اما مجددا پويايي خود را به دست آورد. چنانکه در دوره ي سلجوقي مذهـبان ، آرايش قرآنها ، ابراز و ادوات ، ظرفها ، بافته ها و بناها را پيشه ي خود ساختند و چندي بعد ، در دوره تيموري اين هنر به اوج خود رسيد و زيباترين آثار تذهيب شده به وجود آمد.
هنرمندان نقاش ، صحافان و صنعتگران ، به خواست سلاطين از سراسر ايران فراخوانده شدند و درکتابخانه هاي پايتخت به کار گمارده شدند. بدين ترتيب ، آثار ارزشمند و با شکوهي پديد آمد. در دوره ي صفوي ، نقاشي ، تذهيب و خط درخدمت هنر کتاب آرايي قرار گرفت و آثاري به وجود آمد که زينت بخش موزه هاي ايران و جهان است. اما ، رنج هنرمندان بي ارج ماند و ارزش آنان در زمان زندگيشان شناخته نشد و هنر نقاشي به ويژه تذهيب ، پس از دوره صفوي از رونق افتاد. اگر چه هجوم فرهنگ غرب به ايران ، حرکت پيشرو اين هنر را کند ساخت ، ولي با زحمت هنرمندان متعهد و دوستداران هنر اين مرز و بوم، شعله ي هنر تذهيب همچنان فروزان است.
چگونگي انجام يك اثر تذهيب
براي انجام يك اثر تذهيب، پس از آماده كردن بوم، طرح  مورد نظر را روي كاغذ پياده مي كنيم. با برداشتن طرح روي كاغذ كالك
(طرح 1)
كار را ادامه مي دهيم و سپس، آن را بر روي بوم اصلي برمي گردانيم. يعني بر پشت كاغذ كالك مهره مي زنيم.
پس از پياده كردن طرح بر روي بوم، اطراف خطوط طراحي شده را با رنگي كم مايه قلمگيري
(طرح2)
و در پايان، خطوط مدادي را پاك مي كنيم .
اينك مرحله ي طلا زدن فرا رسيده است. در اينجا، تمام خطوط ساقه ها و برگ ها را چنان كه لازم باشد طلا مي زنيم
(طرح 3)
. سپس، طلا را مهره مي كنيم تا برق بيفتد.
پس از مهره كردن، در صورت لزوم، گل ها و طرح هاي ديگر را رنگ مي كنيم. قلمگيري طلايي ها و گل ها و سايه زدن آنها مرحله ديگري از كار تذهيب است
(طرح 4)
...