نام فایل : تحقيق انقلاب اسلامي

فرمت : .doc

تعداد صفحه/اسلاید : 22

حجم : 90 کیلوبایت

بسم الله الرحمن الرحيم
نام :
ميثم روحاني جنبه سرايي
شماره دانشجويي:
83207151000
موضوع :
تحقيق انقلاب اسلامي
استاد :
جناب آقاي دكتر شيرازي
خرداد 86
فروپاشي اتحاد شوروي و تاسيس جمهوريهاي تازه استقلال يافته قفقاز (گرجستان ، آذربايجان و ارمنستان ) و آسياي مركزي ( تركمنستان ، ازبكستان ، قرقيزستان ، تاجيكستان و قزاقستان ) بيش از گذشته پرسشهايي را برانگيخت؛ خاورميانه دقيقا از كجا آغاز مي شود و به كجا پايان مي يابد و اين كه آيا مي توان تعريف جامع و فراگير دائمي از آن به دست داد ؟ با توجه به تاكيد اين پژوهش بر جنبه استراتژيكي موضوع ما بر اين باوريم كه تعريف اين منطقه بايد شامل ان دسته از كشورهايي شود كه به طور مستقيم درگير مناقشات چهار گانه مهم منطقه هستند، يعني مناقشه اعرب و اسراييل ، مناقشه خليج فارس ، حوزه درياي خزر و جنوب آسيا .
حال ما خاورميانه را چگونه تعريف مي كنيم ؟ يك گزينه استفاده از عبارت خاورميانه بزرگ است كه تا حدودي نيز رايج شده و در برگيرنده مناطقي است كه براي نظريه اصلي ما مهمترين مناطق است . در عين حال كه اين گونه تعيين حدود رسمي متضمن درجه اي از دقت است اما ما مدعي نيستيم كه اين تعريف در حال حاضر خالي از ايراد است ، اما در بر گيرنده بيشتر كشورهايي است كه ما در اين تحقيق به بررسي آن مي پردازيم . فرض بر اين است كه در اين مورد اجماع نظر وجود دارد كه خاورميانه كدام كشورها را در بر مي يگرد و كدام يك را در بر نمي گيرد از جمله در مورد شمول كشورهاي آسيايي يا آفريقايي . گزينش ما تا كنون بيطرفانه بوده است زيرا عاقلانه آن است كه اگر يك كشور در داخل و يا بيرون از تعريف قرار گيرد تنها بر پايه اين داوري باشد كه كدام يك از آنها متغيرهاي تعييين كننده اي هستند . از آن جا كه قبل از هر چيز علاقه مند به جغرافياي استراتژيك هستيم تا اتحاديه هاي مذهبي يا سياسي گزينش ما براي مطالعه خاورميانه ضرورتا از كساني كه كشورهاي جهان اسلام يا دولتهاي رويارو در جنگ سرد را مشمول تعريف خاورميانه مي دانند متفاوت است . در حالي كه محور بحث ما بر اهمتي استراتژيك منابع انرژي كمبود اب و گسترش تسليحات است بايد گفت كه تمامي اينها زا عناصر جغرافيايي حساس و مهمي برخوردار هستند .
حال بايد ديد چه كشورهايي در گروه بندي مورد نظر ما جاي مي گيرند ؟ نخست كشورهاي موجود در فعرست سنتي وزارت خرجه امريكا ( يعني كشورهاي مراكش ، الجزاير ، تونس ، ليبي ، مصر ، اسراييل ، سوريه ، لبنان ، اردن ، ايران ، عراق ، كشورهاي عضو شوراي همكاري و يمن ) .معتقديم كشورهاي سودان ، اتيوپي و سومالي نيز مي بايد هر چند به طور خلاصه ، مورد بحث و تحليل واقع شوند ، زيرا اهميت استراتژيك و سياسي انها همان طور كه اشاره شد عمدتا از چنبه جغرافياي نظامي است . نظر هب تحولات استراتيژك واقع در مديرتانه شرقي ، قفقاز و آسياي مركزي ، يونان ، روسيه و چين همگي بازيگران مهمي هستند اما اين كه آنها را در محدوده شمول تعريف خاورميانه قرار دهيم ، درست نيست . افغانستان ، هند ، پاكستان ، سودان و تركيه مي بايد در اين چارچوب قرار گيرند . همان گونه كه كشورهاي تولدي كننده انرژي درياي خزر نيز مي بايد در اين مجموعه گنجانده شوند ( آذربايجان ، قزاقستان و تركمنستان ) . با توجه به موقعيت گرجستان و ارمنستان اينها نيز مي بايد در تعريف خاورميانه بگنجند اما وارد هيچ گونه بحث مشروحي در خصوص ديگر كشورهاي اسياي مركزي ( ازبكستان ، تاجيسكتان و قرقيزستان ) نمي شويم اگر چه آنها در نقشه اي كه ما از خاورميانه جديد ترسيم مي كنيم مشاهده مي شوند و گايه نيز به انها اشاره مي كنيم . وارد كردن هند و پاكستان در اين تعريف برانگيزنده پرسشي در مورد تعريف جنوب آسياست . ما در اين تحليل ، كشورهاي بنگلادش ، نپال و سريلانكا را شامل ندانسته ايم زيرا در ان صورت برخي از كشورهاي جنوب آسيا چنين استدلال خواهند كرد كه برمه ( ميانمار ) و حتي ثبت بايد در يك تعريف فراگير از جنوب آسيا قرار گيرند .
معتقديم دقيق ترين راه براي توصيف منطقه مورد مطالعه اين پژوهش ، خاورميانه شامل شمال افريقا ، تركيه ، سودان و شاخ آفريا ف ماوراء قفقاز ، اسياي مركزي ، غربي و جنوب آسياست اما اين تعريف هنوز بسيار بد قواره مي نمايد . از اين رو تصميم گرفته ايم كليه كشورهاي فوق و آن گروه از كشورهايي را كه در زير عبارت خاورميانه بزرگ قرار مي گيرند در تعريف جاي دهيم مي دانيم كه اين تعريف از جانب برخي تحليلگران چندان جالب تلقي نخواهد شد اما تعريف برگزيده عده اي از جغرافيدانان كه بدين منظور گرد امده بودند تا تعريفي مورد اجماع بدست دهند همين تعريف بود و اين بهترين جايگزين ماست و ما اميدواريم كه استفاده از ان براي هدف اين پژوهش مورد قبول واقع گردد . ( به نقشه شماره 1 نگاه كنيد . )
و – عوامل جغرافيايي و راههاي دسترسي به منطقه
يك راه براي به تصوير كشيدن خاورميانه بزرگ اين ست كه آن را چها رضلعي بزرگي در نظر بگيريم يعني يك نقطه مركزي جغرافيايي و چهار راهي كه اروپا ، آسيا ، آفريقا و روسيه يكديگر را در ان نقطه قطع مي كنند . از غرب منطقه بياباني صحرا و درياي مديترانه ان را محدود مي كند از شمال درياي سياه و كوههاي قفقاز و رشته كوههاي البرز و هندوكش از طرف شرق به جلگه هاي هندسوتان و از جنوب نيز به اقيانوس هند محدود مي گردد. در درون اين منطقه مواضع جغرافيايي درون منطقه اي بسيا رو گروههاي نژادي و مذهبي و دولتهاي داراي حاكميت و نيز منابع طبيعي مهم و فروان به ويژه نفت و گاز وجود دارند . اشكال فيزيكي مهم اين منطقه در نقشه شماره 2 نشان داده شده است .
بازرگانان ، مسافران ، جنگجويان و پادشاهان و تمامي انهاي يكه در پي دستيابي به قدرت و ثروت در خاورميانه هستند به ناچار بايد در جستجوي راههايي براي غلبه بر موانع بي مانند جغرافيايي منطقه باشند . وضع ظاهري خاورميانه يك عامل مهم تاثير گذار بر طرحهاي دستيابي به قدرت است حتي در عصر حاضر كه عصر موشكها و جنگ افزارهاي جمعي است .
1- محدوده موانع پيراموني
مرزهاي اين منطقه كه ما ان را خاورميانه بزرگ مي ناميم در بردارنده مرزهاي زميني و دريايي مستحكمي است . در زمينهاي جنوب و غرب راههاي زميني به بيابانهاي صحرا محدود مي شود حركت از سوي روسيه در شمال با كوهها يقفقاز و در شمال شرقي با رشته كوههاي البرز و هندوكش محدود مي گردد . اين موانع خشكي ، تاثير ژرفي بر تاريخ اين ناحيه داشته است . همان گونه كه مهناز اصفهاني شرح م يدهد ، عوامل طبيعي و تصميمات انساني ، تعيين كننده دستيابي به هر منطقه اي است . ارتفاعات ، بيابانها ، مرزهاي قرار دادي و بكار گيري تعرفه ها همچون راههايي براي افزايش تحرك و تمركز عمل مي كنند و گاه به مثابه موانع راهها در جهت جلوگيري از دسترسي و توزيع منابع عمل مي كنند . اصفهاني پنج بعد از اين راهها را شرح مي دهد : جغرافيايي ، سياسي ، اقتصادي ، نظامي و فكري ( جريان ايده ها ) .
صحرا يكي از بزرگترين بيابنهاي جهان است كه بيش از 5/3 ميليون كيلومتر مربع وسعت دارد و از اقيانوس اطلس تا درياي سرخ و از درياي سياه تا شمال آفريقا گسترش يافته است . بدين ترتيب ، صحرا دسترسي به خاورميانه را محدود مي سازد . از آن جا كه راههاي فيزيكي حد فاصل كشورهاي شمال آفريقا و بقيه آفريقا ( كه معمولا زير صحراي آفريقا ناميده مي شوند ) بسيار دشوار مي باشند پيش از اين غالبا در تعريف وسيع از خاورميانه گنجانده مي شدند .
چنان چه از شمال مديترانه حركت نماييم پس از عبور از تنگه هاي تركيه و درياي سياه بر جستگي مهم بعدي ارتفاعات قفقاز است . وجود 700 مايل ديوار رشته كوههاس قفقاز ميان درياي سياه و درياي خزر قرنها مهاجمان و مدافعان را ناكام گذاشته است . اين كوهها با چند گذرگاه استراتژيك عبور از سمت روسيه به سوي خاورميانه و بالعكس را بسيار دشوار ساخته است . چندين قله مرتفع 15000 پايي همراه با مرتفع ترين آنها يعني البرز كه ارتفاع آن به 18481 پا مي رسد ، وجود دارند. در همين اواخر ، يعني جنگ جهاني دوم ، اين ناحيه عرصه نبردي مهم ميان ارتشهاي آلمان و روسيه بود در ان زمان المانها حمله را اغاز كردند ولي تا ژانويه 1943 از مقابل نيروهاي شوروي عقب ننشستند .
در ميان چند گذرگاه رشته كوههاي قفقاز ، ماميسون و داريال مشهور ترين انها هستند . ديگر گذرگاهها شامل كلخوز و گذرگاه مياني مي شود . گذرگاه اخير احتمالا نام خود را در قرون پنجم و ششم پيش از ميلاد به دست اورده است يعني زماني كه ايرانيان منطقه را در كنترل خود داشتند و اين يكي از چند جايي است كه سربازان باستان و تانكهاي امروزي قادر به پيمودن ارتفاعات قفقاز بوده و هستند .
دروازه هاي عبور به سمت خزر در جنوب درياي خزر و نزديك رشته كوه البرز واقع شده اند . با وجود صحرا در جنوب و كوهها در شمال كنترل اين دروازه ها براي ارتشهاي يكه قصد گذر به مرزهاي ايران باستان را داشتند حياتي بود . همان گونه كه يكي از تاريخ نگاران بنام جرج راوينسون نوشته است گذرگاه اخير كه امروزه به نام گذرگاه گردنه سادورا خوانده مي وشد به باب الخزر مشهور شد . از راه اين گذرگاه به تنهايي ارتشها مي توانند از جانب ارمنستان اسياي ميانه و ايران به سمت شرق و يا از طرف تركمنستان ، خراسان و افغانستان به سمت بخشهاي شرقي تر آسيا پيشروي نمايند .
وجود موانع طبيعي ارتفاعات البرز دروازه هاي خزر را بسيار مهم ساخته است . وجود قله هاي 10000 پايي رشته كوهها البرز سواحل جنوبي خزر را از ايران مركزي جدا مي سازد دماوند مرتفع ترين قله آن بيش از 18376 پا دارد . زمينهاي جنوبي خزر بيشتر از 25 مايل وسعت ندارند از اين رو البرز سفر شمال به جنوب را و كوير بزرگ نمك ايران مسافرت شرقي – غربي را محدود مي سازد . (31) در زمانهاي باستان قدرتهاي منطقه اي درصدد اعمال كنترل بر دروازه ها بودند و به هنگام ضرورت براي رسيدن به مقصد اقدام به تاسيس دژهايي مي نمودند .
مكمل موانع جغرافيايي كه سرزمين اصلي خاورميانه را احاطه كرده است در دو منطقه در كشورهاي پاكستان و افغانستان قرار دارد : رشته كوههاي هندوكش و ردوخانه ايندوس هندوكش قرنها همچون سدي در برابر آسياي مركزي عمل كرده است .
...